Gençler kontakt lens kullanmalı mı?

Yaz tatili tüm hızıyla sürerken okullar açılmaya yakın rutin göz muayenelerine yaklaşıyor. Bu muayenelerde özellikle 12 yaş üzerindeki çocuklarda hep dilinin ucunda olan ama gerek ebeveyn baskısı gerekse korkudan ifade edemedikleri kontakt lens kullanabilir miyim sorusu gündeme geliyor. Peki kullanabilirler mi? Bu konudaki sorularımızı Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Mahmut Ecel’e sorduk.

RÖPORTAJ: MURAT YILDIRIM

Kontakt lens nedir? Hangi durumlarda kullanılabilir?

Kontakt lens; kornea dediğimiz gözün kubbe şeklinde kırmadan sorumlu tabakasına temas edip oturacak şekilde yerleştirilen (Kontakt: temas )  pratikte gözlüğün eş değeri olan ama gözlüksüz dolaşmamızı ve görmemizi sağlayan ileri bir teknolojidir. Eskiden gerek kalın üretim gerekse oksijen geçirmedeki yetersizlikler ve getirdiği göz problemleri yüzünden kullanımı pek önerilmemiş olsa da günümüzde ileri teknoloji silikon ve hidrojel lenslerin yüksek oksijen geçirgenlik oranlarıyla beraber hem lensin kullanımında konfor artmış hem de lenslere bağlı gelişen birçok sorunun da önüne geçilmiştir. Günümüzde kullanılan kontakt lensler o kadar ince ve şeffaftır ki gözde sanki yokmuş hissi verecek kadar rahattırlar.

Kontakt lens hangi yaşlarda uygundur?

Kontakt lenslerin günümüzde gençler açısından en sık tercih sebebi gözlüksüzlük alternatifi olmasıdır. Burada şunu belirtmek isterim göz hekimi olarak kontakt lens kullanımı uygun şartlarda 12-14 yaş arası başlamasını uygun görmekteyim. Kontakt lens kullanımı bir bilinçtir. Bilinçsiz ve hijyen kurallarına uymadan sağlıklı bir kontakt lens kullanımından söz edilemez. Muayene sırasında gerek ailenin sosyokültürel düzeyi, gerekse hastanın bilinç düzeyi sağlıklı doktor hasta iletişimi ve kontakt lens kullanım bilincinde artışa sebep olmaktadır. Hijyen kurallarına uymadan bilinçsiz kullanım kesinlikle kontakt lens kullanımında ucu körlüğe kadar gidebilecek durumlara sebebiyet verebilir. Bu hastaların genç ve hayatının baharında olduğunu hatırlatmak isterim . Bu durum dikkatli muayene ve bilinçli kullanımın önemini bir kat daha artırmaktadır.

Kontakt lens kullanımında nelere dikkat edilmelidir?

Kontakt lens kullanımına geçmeden önce kontakt lens muayenesi ve gereksinimlerinden bahsetmek isterim. Günlük pratikte görülen en büyük yanlış gözlük reçetesine göre kontakt lens numarası belirlenmesi ve göz hekimine kontakt lens muayenesi olmadan bilinçsiz alınan kontakt lenslerdir. Kontakt lens teferruatlı bir muayenedir. Hasta gözlük muayenesi olur. Daha sonra buradan elde edilen bilgilere kontakt lens çapı belirlemek için kornea topografisiistenir. Kornea topografisi kornea eğimi, kırma gücünün doğru hesabı ve olası kornea pataolojisi olup olmadığını belirleme açısından son derece önemli bir tetkiktir. Kontakt lens isteyen her hastaya rutin olarak yapılmalıdır. Topografi sonucunda gözlük muayenesinde elde edilen bilgiler birleştirilerek kontakt lens denemesi yapılır. Muayenede lensin duruşu, göze baskı yapıp yapmadığının belirlenmesi ve son numarası belirlenir. Kontakt lens reçetesi yazılır ve optik mağazasından alınır. Kanunen kontakt lens reçetesi olmadan lens vermek suçtur ve cezai yaptırımı mevcuttur. Cezai yaptırımı bir tarafa , zaten bilinçsiz kullanım ve numara belirlenmesi genç hastada körlüğe kadar gidebilecek sıkıntılar yaratabilir. Baştan yanlış olan şeyde doğruyu aramak yanlış olacaktır. O yüzden bilinçli hasta, doğru muayene ve reçeteli kullanım sağlıklı olacaktır.

Kontakt lens kullanımında hijyene nasıl dikkat edilmelidir?

Kontakt lens her gün sabah saklama kabından temiz alınır. Eller yıkandıktan sonra lens solusyonu ele hafif damlatılır. Lens saklama kabından alınır ve elde lens solusyonuyla ıslatılıp göze takılır. Akşam eve gelindiğinde sosyal hayatın dışındaki zamanlarda lensin çıkarılıp gözlük takılması korneanın nefes almasına olanak sağlayacaktır. Hiçbir zaman kontakt lens ile yatmayı önermemekteyiz. Lens her akşam çıkarılırken saklama kabına yeni solüsyon eklenir ve çıkarılır. Gözde batmalar olursa sık göz yaşı tatbiki yapılır.  Lens ile temas yapacağımız her anda eller yıkanmalıdır ve durulanmalıdır. Tozlu yerde çalışan kişilerde hijyen şartları az olacağı için kontakt lens kullanımı önerilmemektedir.

Bazı gençler kontakt lens kullanmak istiyor ancak ailelerinden çekiniyor? Neler önerirsiniz bu konuda?

İnanın bu sorunla sürekli karşılaşıyorum. Bir hekim olarak görevim sunmaktır. Seçip seçmemek hastama aittir. Ben genç hastalarda bu isteği bildiğim için “Kontakt lens kullanmak ister misin ?” diye sorarım. Ama bunu sormadan önce ailenin kültürel durumu, gencin kontakt lens bilincini sorgularım. Ortam şartları uygun olmayan hastaya önermem yada isterse uyararak reçete ederim. Sonuçta gözlüksüz olmak herkesin hakkıdır. Aile şimdi erken diye genelde geçiştirilir ya da hocam kullanamaz diye eklenir. Tanıdık senaryo değil mi? Burada ailelere söylemek istediğim çağımızda teknolojik gelişmeleri herkese sunmak hekimin görevi, kararı verecek olan ise hastadır. Tabiiki çocuğunuzun zarar görmesini istememeniz en doğal hakkınız ama sanki bana konuya ön yargı ile bakıyormuşuz gibi geliyor. Bu ön yargı çoğunlukla bilinçsiz kontakt lens kulanım sonrası karşılaşılan sorunları gördüğünüz içindir. Ama yazımın başından beri belirttiğim üzere kontakt lens kullanımı bilinçtir. Bilinçsizliği kaldırmaz. Ben ilk başta uygun gençlerde özellikle beden eğitimi derslerinde sırf bu zamanlarda gözlük yerine kullanımını önermekteyim. Burada amacım gözlükle yapılan sporlarda eğer göze darbe olursa camın kırığının göze olan teması sonrası göz delinmesine kadar hadiseler yapabilmektedir. Bunu istemediğim için kontakt lensi bu bilinçte ilk başta önermekteyim. Spor bitince tamamen gözlüğe dönmesini sağlarım. Ama bilinci arttıkça genç zaten kullanım sıklığını artırıp günlük hayatta lens kullanımını pekiştirmektedir. Birde bilimsel gerçek şudur ki gözlük camı aynı görüntüyü kontakt lense göre %20 oranında daha küçük yada daha büyük gösterir. Kontakt lenste bu oran %7 dir. Bir de kontakt lens gözün görüş alanının tümünün kullanımına olanak sağlarken gözlük camları cam alanı kadar görüş sağlamaktadır. Özellikle yüksek miyop astigmat ve hipertmetroplardakontakt lens kullanımı gözlüğe göre daha yüksek kalite görüntü sağlar. Sonuç olarak eğer çocuğunuzun isteği varsa bilinçli ise ve lensin belli bir amacı varsa kontakt lens kullanımında bir sakınca yoktur.

Kontakt lenslerin uzun dönem kullanımına bağlı ne gibi durumlar görülebilir?

Benim göz pratiğimde en sık karşılaştığım durum “Kontakt lens ile uyuyakalmışım, sabah uyandığımda gözlerimde yapışma, kızarıklık, batma oldu ve gözüm sulanıyor” senaryosudur. Eminim bu durum tanıdıktır. Evet gece gözümüzde kontakt lens kalırsa kornea oksijen alamadığı için kornea oksijen yetmezliğine girmekte ve ödemlenmektedir. Bu durum enfeksiyona meyil oluşturmaktadır. Kontakt lens kullanımına bağlı en sık görülen durumlar kuru göz, keratit (kornea iltihabı), kapakta deformiteler (alerjik konjonktivit), uygun çapta verilmeyen lenslerde görülen sıkı lens sendromu, uygunsuz takış ve çıkarışlarda görülen kornea erozyonu ve ülserleri, kontakt lens kullanımına bağlı kırmızı göz durumları, lens eğer çok gevşek verilmişse kapak altına kaçma yada düşmesi belirtileri, havuzla lense girme ya da lensi musluk suyuyla temizlemeye bağlı görülen akantomoeba ve mantarlar dahil ciddi enfeksiyonlar, körlük sayılabilir.

Renkli kontakt lens kullanmak sakıncalı mı?

Uygun bilinçte ve düzgün göz muayenesi ve hekim reçetesi ile alınan renkli kontakt lensin kullanımında sakınca yoktur. Ama özellikle şunu belirtmemde fayda var süresi geçmiş lensleri kullanmak göze çok ciddi zararlar verebilir. Özellikle renkli lenslerde bu durum sık görülmektedir.

Kontakt lens hastayım. Lazer ile göz sıfırlama (Excimer lazer ) işlemini yapabilirmiyim?

FDA şu an 18 yaş ve üzerinde excimer lazer ile gözde sıfırlama işlemini onaylamıştır. Ancak hastada istenilen özellikler arasında en az iki yıl boyunca 0.50 numaradan fazla artışın olmadığının gösterilmesi, ciddi kuru göz olmaması, en az 1 yıldır kontrol altında olan diyabeti ve göz tansiyonunun olması, retina muayenesinde retinada dekolman oluşturacak oluşumların olmaması (Varsa lazer ile tedavisi gereklidir), herpetikkeratit (Göz uçuğu) yada görme merkezini etkileyecek hastalıkların olmaması sayılabilir. Bu saydıklarımızdan en önemlisi gençler için takiplerde numaraların durduğunun gösterilmesidir. Numarası sabitlenmeyen hastalarda lazer yapılmamalıdır. Kuru göz de rutin muayenede araştırılmalıdır. Yumuşak lens takanlar lazer muayenesi öncesi 3 hafta önce kontakt lens kullanımını bırakmalıdır. Sert lens kullananlar ise 2 hafta önce bırakmalıdır.

40 yaşından sonra kontakt lens kullanılabilir mi?

Evet,  yaşımız ilerlediği zaman yakın okumada sıkıntılar yaşamaktayız. Göz hekimi yakın sorunu olan hastalara yakın gözlüğü yazmaktadır. Bu da 2 gözlüğün tak çıkart şeklinde bazı hastalarda eziyet şeklinde yorumlanmasına neden olmaktadır. Bunu uzak ve yakını aynı camda gözlük alma şeklinde aşarlar ama gözlük istemiyorum denildiği zaman presbyopikkontakt lensler devreye girmektedir. Evet,  uygun muayene ile kontakt lens kullanımıyla herhangi bir ameliyat olmadan istenildiği zaman bırakılmak serbestliğinde kontakt lens ile gözlükten kurtulabilirsiniz. Son zamanlarda özellikle Avrupa’da presbyopikkontakt lens kullanımında artış olmuştur. Sizde bu grupta isterseniz olabilirsiniz.

Son olarak neler söylemek istersiniz?

Kontakt lens kullanımı 12-18 yaş arası gözlüksüz yaşamın en büyük alternatifidir. Bilinçli lens kullanımı ve reçete ile alınan kontakt lensler, hasta hekim ilişkisinin sağlıklı olması kontakt lens kullanımında başarıyı artırmaktadır. Detaylı göz muayenesi, hekimin kontakt lens tecrübesi, kornea topografisi ile korneanın değerlendirilmesi, hijyenik kullanım kontakt lens serüveninde en önemli detaylardır. Gözlüksüz günlerde buluşmak dileğiyle.