Dikkat ilaçlarına dikkat edin

 Dikkat ilaçları konusu son derece önemli. Özellikle çocuklarda kullanılması durumunda dikkat edilmesi gereken durumlar var. Çünkü normal düzeyde verilen ilaçların faydası olabileceği gibi üst dozlarda verilen dikkat ilaçları istenmeyen sonuçlar doğurabiliyor. Bu konuyla ilgili sorularımızı Uzman Psikiyatrist Sabri Yurdakul’a yönelttik.

RÖPORTAJ: MURAT YILDIRIM

Dikkat ilaçlarının kullanımında nelere dikkat edilmeli?

İlaçların yan etkileri konusundaki bilgiler ailelerin bu ilaçları çocuklarına kullanıp kullanmamaları konusunda çok büyük önem taşıyor. Sık sık, internetin iyi bir bilgilenme aracı olmakla birlikte kimi zaman yalan yanlış bilgileri de ilettiği için zarar verebildiğini ifade ediyorum. Dikkat ilaçlarının yan etkileri ve zararları konusunda da bu geçerli. Normal dozda kullanıldığı zaman herhangi bir zarar vermeyen ilaçların, normal üstü dozlarda zarar vermesi yada doktora danışılmadan gelişi güzel kullanılması durumunda ortaya çıkan yan etkiler bu ilaçların zararlı olduğu fikrini oluşturmamalı.

Yan etkiler konusunda ilaç dozunun önemi nedir?

Her ilacın etki ve yan etkileri doza bağlıdır. En basitinden aspirini ele alırsak çocuk aspirini içen 7 yaşında bir çocuğun buna bağlı yan etki görme olasılığı son derece düşükken 3 tane büyük aspirini içen aynı yaşta bir çocuğun yan etki görme olasılığı artabilmektedir. Bu da ilacın etki ve yan etkilerinin doza bağlı olduğunu göstermektedir. İlaçların optimum etki göstermeleri için alınması gereken dozdan az yada çok kullanılmaması gerekir. Alınması gereken dozda kişinin boyuna, kilosuna, yaşına bağlı olarak değişebilmektedir

İlacın az dozda alınması da yan etki yapabilir mi?

Psikiyatrist tarafından sabah akşam yarım doz içmesi önerilen bir çocuk çeyrek içtiğinde ilacın etkisi gözükmeyecek ama aynı şekilde aile daha iyi gelsin diye sabah akşam birer tane verirse bu seferde fazla gelip yan etkiler oluşabilecektir.

Dikkat ilaçları bağımlılık yapar mı?

Dikkat ilaçları konusunda öncelikle bilinmesi gereken konu bu ilaçların bağımlılık yapmadığı ve uyuşturucu ilaçlar olmadığıdır. Öyle ki bu ilaçlar akşam saatlerinde içildiklerinde uykuyu kaçırmakta yada normalden yüksek dozda alındıysa uyutmamaktadır. Halbuki uyuşturucu bir ilaç alındığı zaman uyuşturur ve uykuyu getirir. Aynı şekilde daha ağır dozda alındıysa çocukların zihinsel süreçlerini yavaşlatması ilacın uyuşturması ve seme haline getirmesini değil sadece daha fazla kullanıldığının göstergesidir. Aynı ilaç aynı çocukta daha düşük dozda kullanıldığında bu etkiyi yaratmamaktadır. Bu bir bardak suyun insanın susuzluğunu alması ama bir sürahi su içtiği zaman midesinin bulanıp çıkarmasına benzer.

Ne tür yan etkiler görülebilir?

Dikkat ilaçları alınması gereken dozdan yüksek dozlarda alınırsa uykuyu kaçırmakta, sinirlilik yapabilmekte, iştahı kesebilmekte, derse adaptasyonu azaltmaktadır. En iyi ilaç bile gereğinden yüksek dozda kullanıldığında fayda yerine zarar verebilmektedir. Bütün bunları gözönüne aldığımızda dikkat ilaçlarını zararlı olarak nitelendirmek yerine herhangi bir yan etki varsa bunun dozdan dolayı olduğunu bilmek ve dozu ayarlaması konusunda doktora danışmak yapılması gereken en iyi davranıştır. Aksi duruma ilaçların yan etki yapıp çocuklarına zarar vereceğini düşünerek ilaç kullanmamak dikkat sorunu yaşayan çocukların gerek okulda gerekse sınıftaki problemlerini artırarak öğretmenlerive aileleri tarafından tembel olarak nitelendirilmelerine neden olacaktır.

Dikkat ilaçları bağımlılık yapar korkusuyla kullanmaktan vazgeçenler var mı?

Dikkat eksikliği için önerdiğimiz ilaçların nerden nasıl çıktıysa bağımlılık yapacağı düşüncesi aileleri çocuklarına bu ilaçları vermekten alıkoyuyor. Kendi çocuklarına kullandırmadıkları gibi, bildikleri tanıdıkları insanların da çocuklarına vermesine karşı çıkıyorlar.

Bu ilaçların uyuşturucu etkisi yapabileceği korkusu var, ne dersiniz?

Öncelikle bilinmesi gereken en önemli konu dikkat eksikliği için kullanılan ilaçların uyuşturucu ilaçlar olmadığı ve doktor kontrolünde kullanıldığı takdirde bağımlılık yapmadıklarıdır. Gerekmedikçe vermediğimiz bu ilaçlar bağımlılık yapmadığı gibi,kullanıma son vermek istediğimizde yavaş yavaş azaltmaya bile gerek kalmadan bir günde kesebildiğimiz için de güvenle kullanabildiğimiz ilaçlardır. Bugüne kadar bir tek çocuk ya da gencin “Benim ilacımı kesmeyin, onu almadığım zaman kendimi kötü hissediyorum, o ilacı almazsam elim ayağım titriyor” dediğini duymadım. Başka doktorların makalelerinde de böyle bir şikayete rastlamadım. İlaca devam etmek isteyen çocukların tek söylediği “Bu benim dikkatimi toplamamı sağlıyor, olumlu etkilerini görüyorum” sözü. Yoksa ne kafa yapan nede başka bir şekilde etki edip “benim ilacımı kesmeyin” diye yalvarmalarına sebep olan bir durum var.

Dikkat eksikliği ilaçlarının uyarıcı etkisi var mı?

Dikkat eksikliği ilaçları uyuşturucu olmadığı gibi uyarıcı ilaçlar olup, gece geç saatlerde içildiği zaman uykuyu kaçırmaktalar. Bu ilaçların özel reçete ile satılmasının nedeni yurt dışında erişkinlerin akşam geç saatlere kadar çalışıp, gece boyunca da uyanık kalıp eğlenebilmek için bu ilaçları kötüye kullanmalarıdır. Yoksa bunun dışında kullanımlarını engelleyecek, bağımlılık yaratacak veya sürekli kullanım ihtiyacı yaratacak bir özelliğe sahip değiller. Gerek duyulduğunda kullanılan,  ihtiyaç olmadığı zaman ise rahatça bırakılabilen ilaçlar olduğu için psikiyatrist olarak kaygı duymadan kullanabildiğimizi rahatlıkla söyleyebilirim.

Son olarak bu konuda neler önerirsiniz?

Bir psikiyatrist olarak bu şekilde düşünmeme karşın insanlar bize inanmak yerine uzman olmayan kanallarca yayılan kulaktan dolma sözlere inanıp çocuklarına bu ilaçları kullandırmadıkları için bu işten çocuklar ve gençler zarar görmekte, ihtiyaçları olduğu halde tedavi olamamktadırlar. Bu ön yargıları değiştirmek için biz psikiyatristlere iş düştüğüne inanıyorum.