Türkiye’nin tamamı kirli hava soluyor! İşte havası en kirli iller

Temiz Hava Hakkı Platformu’nun (THHP) “Kara Rapor 2025” verilerine göre 2024’te Türkiye’de hava kalitesi ‘iyi’ olan hiçbir il kalmadı. Havası en kirli iller Iğdır, Erzincan, Osmaniye ve Kütahya olurken, İstanbul ve Ankara’da hava kirliliği ‘hassas’ düzeyde seyrediyor.

Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP), kuruluşunun 10. yılında Türkiye’nin hava kirliliği gerçeğini bir kez daha gözler önüne seren “Kara Rapor 2025”i İstanbul’da düzenlenen toplantıyla kamuoyuna açıkladı. Platform temsilcileri, 10 yıldır sürdürülen çalışmaların sonucunda Türkiye’de hava kirliliğiyle mücadelenin hem sağlık hem de ekonomi açısından kritik eşiği geçtiğini vurguladı.

Açılış konuşmasını yapan Türk Tabipleri Birliği (TTB) temsilcisi Prof. Dr. Gamze Varol, “10 yıl önce farklı disiplinlerden uzmanlar bir araya gelerek tek bir hedef belirledik: Herkes için temiz hava. Bilim ve toplumsal talepleri buluşturarak daha adil ve sağlıklı bir gelecek için mücadelemizi sürdürüyoruz” dedi.

THHP Koordinatörü Deniz Gümüşel, bu yılki raporun en çarpıcı bulgusunun hava kirliliğinin ekonomik etkisi olduğunu belirtti:

“Türkiye’de yalnızca PM2.5 kirliliğinin ekonomik maliyeti 2024 GSYH’sinin yüzde 10’una denk geliyor. Yani yaklaşık 138 milyar dolar. Bu, hem sağlık sistemine hem ekonomiye büyük bir yük getiriyor. Hava kirliliği yalnızca çevresel değil, ekonomik bir krizdir.”

Kara Rapor’a göre Türkiye’de 2024 yılında hiçbir ilin hava kalitesi Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) önerdiği değerlere uygun çıkmadı.

En kirli iller: Iğdır, Erzincan, Osmaniye, Kütahya ve Malatya

En çok partikül madde kirliliği (PM2.5): Osmaniye – yıllık ortalama 83,6 µg/m³ (DSÖ limitinin 5 katı)

En çok etkilenen bölgeler: Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu

İstanbul’un Sultangazi ilçesinde Cebeci taş ocakları nedeniyle halk yılın 263 günü kirli hava soludu. Ankara ve İstanbul’da ise hava kirliliği “hassas” düzeyde seyretti.

Rapora göre PM2.5, Türkiye’deki erken ölümlerin yaklaşık %13’üne neden oluyor.

2024’te 62.644 kişi hava kirliliği kaynaklı erken ölüm yaşadı.

Akciğer kanserine bağlı ölümlerin %18,6’sı, kalp hastalıklarının %27’si, KOAH ölümlerinin %41’i hava kirliliğiyle bağlantılı. Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan, “Eğer PM2.5 seviyesi DSÖ’nün önerdiği 5 µg/m³’e çekilseydi yılda 60 binden fazla ölüm önlenebilirdi” dedi.

PM2.5 düzeyindeki her 5 mikrogramlık artış, demans riskini %8 oranında yükseltiyor. Cambridge Üniversitesi’nin verilerine göre, egzoz gazı ve orman yangınlarından kaynaklanan siyah karbon da beyin sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratıyor.

Raporda ayrıca yer seviyesinde biriken ozon kirliliğine de dikkat çekildi. Prof. Dr. Melike Yavuz, “Atmosferde yaşamı koruyan ozon, yer seviyesinde zehirli hale geliyor. Türkiye’de sınır değer DSÖ’den yüksek; bu durum KOAH ve astım gibi hastalıkları artırıyor” ifadelerini kullandı.

Türkiye genelinde 380 hava ölçüm istasyonu bulunsa da sadece küçük bir kısmı düzenli veri üretiyor. İzmir’de bu yıl da yeterli veri toplanamadı. Uzmanlar, PM2.5 için ulusal limit değeri hâlâ bulunmadığına dikkat çekti.

Kara Rapor 2025, Türkiye’de hava kirliliğinin azaltılması için 7 acil adım öneriyor:

PM2.5 için yasal sınır değeri belirlenmeli.

Ulusal hava kalitesi izleme sistemi güçlendirilmeli.

Veriler şeffaf biçimde kamuya açılmalı.

Fosil yakıtlar kademeli olarak azaltılmalı.

Sağlık politikalarına hava kalitesi entegrasyonu yapılmalı.

Ekonomik etki analizleri politika kararlarına dahil edilmeli.

Çocukları iklim değişikliğinin etkilerinden koruyacak özel programlar oluşturulmalı.