“Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz” sözü nerede söylendi?

Cumhuriyet’in 102. yılı coşkuyla beklenirken, 28 Ekim'de Atatürk’ün o tarihi sözü yeniden gündemde. Peki, "Efendiler yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz" sözü tam olarak nerede ve hangi tarihi yemekte söylendi? İşte detaylar...

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 102. yıl dönümü coşkuyla kutlanmaya hazırlanırken, Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün tarihe geçen "Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz" sözü, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı arifesi olan bugün bir kez daha anlam kazandı. Bu söz, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş iradesinin somutlaştığı anın simgesi olarak kabul ediliyor.

O AKŞAM ÇANKAYA KÖŞKÜ'NDE TARİH YAZILDI

Peki, Atatürk bu kararlı ifadeyi nerede ve ne zaman kullandı? Tarihi kaynaklar ve bizzat Atatürk'ün Nutuk'ta anlattıklarına göre, bu söz 28 Ekim 1923 Pazar akşamı, Çankaya Köşkü'nde verilen bir akşam yemeğinde sarf edildi. O akşamki yemekte İsmet Paşa (İnönü), Kazım Paşa (Özalp), Fethi Bey (Okyar), Kemalettin Sami Paşa, Halit Paşa, Rize Milletvekili Fuat Bey ve Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen Eşref Bey gibi isimler de bulunuyordu.

NUTUK'TA O GECEYİ ANLATTI

Mustafa Kemal Paşa, Nutuk'ta o geceyi şöyle anlatır: "Yemek sırasında: 'Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz' dedim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal düşünceme katıldılar. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim." Atatürk, Nutuk'ta ayrıca, bu kararı alırken Ankara'daki tüm arkadaşlarını toplamaya gerek duymadığını, çünkü onların da doğal olarak kendisi gibi düşündüğünden şüphe etmediğini belirtir.

ERTESİ GÜN CUMHURİYET İLAN EDİLDİ

Atatürk'ün bu ifadesinin ardından o gece İsmet Paşa ile birlikte 1921 Anayasası'nda değişiklik yapan kanun tasarısı hazırlandı. Tasarıda yer alan "Türkiye devletinin hükümet şekli cumhuriyettir" hükmü, ertesi gün, 29 Ekim 1923'te Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) yapılan görüşmelerin ardından kabul edildi. Böylece Türk milletinin tarihinde yeni bir dönem başladı ve "Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir" ilkesi devlet yönetiminin temeli haline geldi.