Sosyal politika uzmanı vatandaşlık maaşının detaylarını açıkladı

AK Parti hükümetinin seçim beyannamesinde yer alan ve milyonlarca dar gelirli vatandaşı yakından ilgilendiren "Vatandaşlık Maaşı" projesi, Cumhurbaşkanlığı gündemine alındı. Sosyal politika alanında devrim niteliği taşıyan bu uygulama, hanelerin gelir düzeyini belirli bir standarda çekmeyi hedefliyor. Konunun uzmanları, projenin işleyişi ve olası etkilerini değerlendirdi.

"LİTERATÜRDE EVRENSEL TEMEL GELİR OLARAK GEÇİYOR"

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdulkadir Yüksel, projenin uluslararası boyutuna dikkat çekti.

Yüksel, konuya ilişkin şu tespitlerde bulundu: "Biz sosyal politikacılar aslında bu konuların sadece bilimsel yayınlar dışında gündeme geleceğini çok düşünmez, hatta birçoğumuz biraz da ütopik olduğunu ifade ederiz. Son günlerde basında yer alan ‘vatandaşlık maaşı’ kavramı, sosyal politika literatüründe uluslararası düzeyde yıllardır üzerinde çalışılan bir konudur. Aslında literatür karşılığı ‘evrensel temel gelir’ veya ‘vatandaşlık geliri’ olarak ifade edilmektedir. Vatandaşlık geliri ya da evrensel temel gelir; hiçbir şart gözetmeksizin devletin vatandaşlara bireysel olarak vatandaş olma gerekçesiyle yaptığı düzenli ödemedir. Bu uygulama bazı ülkelerde denenmiştir ama tam anlamıyla ulusal düzeyde uygulanan hiçbir ülke bulunmamaktadır"

SİSTEM NASIL İŞLEYECEK?

Doç. Dr. Yüksel, uygulamanın AK Parti’nin "Türkiye Yüzyılı için Doğru Adımlar 2023 Seçim Beyannamesi"nde ve Orta Vadeli Program'da yer aldığını belirtti. Sistemin "aile bazlı vatandaşlık maaşı" veya "gelir tamamlayıcı aile destek sistemi" mantığıyla çalışacağını ifade eden Yüksel, işleyişi bir örnekle açıkladı.

Yüksel, sistemin mantığını şöyle özetledi: "Vatandaşlık maaşı kavramı beyannamenin ‘sosyal adalet’ ve ‘aile’ başlığı altında yapılacaklar listesinde yer almaktadır. Aile başlığında daha kapsamlı bir şekilde açıklanmıştır. Bir hane için belirli bir gelir garantisi verilmesi olarak düşünebiliriz. Örneğin hane için belirlenen gelir garantisi 20 bin TL olsun. Hane geliri 20 bin TL altında olan haneler için aradaki fark devlet tarafından verilecektir. Yapılmak istenen uygulama tam olarak bu şekildedir. Fakat örnekte 20 bin TL olarak ifade ettik ama bu sınırın ne olacağı henüz belli değil. Benim bu konudaki tavsiyem; aile bazlı vatandaşlık maaşı miktarının asgari ücrete endekslenmesi ve her yıl belirlenen asgari ücretle güncellenmesidir. Bu sosyal politikanın kazanımları ne olacaktır diye baktığımızda; öncelikle gelir dağılımı arasındaki eşitsizlikleri iyileştirmenin hedeflendiğini, gelir dağılımı makasının daraltılmaya çalışıldığını söyleyebiliriz. Bunun yanı sıra yoksullukla mücadele için de önemli bir sosyal politika uygulaması olacağı aşikardır. Yine bu uygulamanın sosyal yardım sistemini sadeleştireceğini söyleyebiliriz"

İLK PİLOT BÖLGE DEPREM BÖLGESİ OLACAK

Liberal ekonomistlerin, uygulamanın işsizliği ve kayıt dışılığı artırabileceği yönündeki endişelerine de değinen Yüksel, hükümetin bu dengeyi gözetecek bir rakam belirleyeceğini kaydetti.

Uygulamanın takvimi hakkında bilgi veren Yüksel, "Bazı uzmanlar, özellikle liberal ekonomistler bu uygulamanın işsizliği ve kayıt dışılığı arttıracağı kaygısını ifade etmektedirler. Burada önemli bir nokta belirtilmektedir ki aile bazlı vatandaşlık maaşı uygulaması iş gücüne katılımı etkilemeyecek düzeyde olacaktır. Vatandaşlık maaşı üzerine Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın çalışma yürüttüğü ifade edilmektedir. Aldığımız duyumlara göre pilot uygulamalar yapılacak, sonrasında ülke genelinde uygulanması gündeme gelecektir. Öncelikle pilot bölge olarak deprem bölgesi ve yoksulluğun daha derin olduğu büyük şehirlerde başlamasıdır. Önümüzdeki günlerde bir açıklama yapıldığında daha ayrıntılı değerlendirme yapabiliriz" dedi.