İşyerinde mobbing: 2023 raporu ve cezai yaptırımlar

Mobbing ile Mücadele Derneği 2023 yılı raporuna göre mobbing, "İşyerlerinde bir veya birden fazla kişi tarafından, diğer kişi ya da kişilere yönelik gerçekleştirilen, belirli bir süre sistematik biçimde tekrarlanan, yıldırma, karşısındakini pasifize etme, işten soğutma, iş yaptırmama veya işten uzaklaştırmayı amaçlayan; mağdur ya da mağdurların kişilik değerlerine, mesleki durumlarına, sosyal ilişkilerine veya sağlıklarına zarar veren; kötü niyetli, kasıtlı, olumsuz tutum ve davranışlar toplamı" olduğu belirtildi.

Raporda, mobbing konusunda yapılan çağrıların, yüzde 81 oranla özel sektör çalışanlarından ve yüzde 19 oranla kamu sektörü çalışanlarından geldiği ifade edildi.

Söz konusu rapora göre, "1 Ocak 2021 ve 31 Aralık 2023 tarihleri arasında toplam 3 bin 280 mobbing ile ilgili çağrı alındı. Yıllara göre mobbing çağrı dağılımı 2021 yılında 948, 2022 yılında bin 168 oldu. Bu rakam, 2023 yılında da bin 664'e yükseldi.

Türk Ceza Kanunu’nda cezai yaptırımı var

Adana Barosu avukatlarından Emir Ügü, Türk Ceza Kanunu'na göre cezai karşılığı olan mobbing uygulamasının, 'çalışan bireyi pasifleştirmek, yıpratmak ve yıldırmak gibi amaçlar için huzursuz etme, aşağılama, dışlama, önemsememe gibi bilerek ve belirli bir şekilde yapılan baskıcı yönetim ve psikolojik şiddet' olarak tanımlanabildiğini söyledi.

Kişiyi psikolojik olarak rahatsız ederek işini iyi yapmasını engellemenin asıl amaç taşıdığı mobbig ile insanların hata yapması ve yükselmelerinin önüne geçilmesinin hedeflendiğini ifade eden Avukat Emir Ügü, "Bugüne kadar mobbing ile ilgili iş sözleşmelerinin feshi ve tazminat talepleri İş Mahkemelerinde görülmüş, aynı zamanda mobbinge ilişkin Yargıtay Kararları da şekillenmiştir" dedi.

Mobbingin, hukukta özel bir yeri olmaması sebebiyle somut olayın niteliklerine göre kanunlarda yer alan psikolojik baskı ya da taciz düzenlemeleriyle birlikte bunların yaptırımlarının "mobbing" davasında uygulama alanı bulduğunu ifade eden Ügü, şöyle konuştu:

"Türk Ceza Kanunu açısından mobbing eyleminin özelliğine göre başvurulabilecek pek çok yol bulunuyor. TCK Madde 96’da yer alan eziyet suçu, (İki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur), TCK Madde 125’te yer alan hakaret suçu (Üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır) ve TCK Madde 123’te (Üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir) yer alan kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu, bu hukuki yollar arasında yer alıyor.

Uygulanacak hükümlere göre, mobbing davasının, davalı tarafına cezai yaptırım uygulanması söz konusu olur. Türk Ceza Kanunu’nun yanı sıra 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili diğer mevzuatlar çerçevesinde işçiyi koruma ve gözetme yükümlülüğü düzenlenmiş olmasından, mobbinge maruz kalan çalışanların hak ve menfaatleri ilgili hükümlere dayanılarak korunmaktadır.

Aynı zamanda Türk Borçlar Kanunu’nun 417. maddesinde işçinin kişiliğinin korunmasına yönelik bir düzenleme de yer almaktadır. Buna göre, işveren, hizmet ilişkisi içerisinde işçinin kişiliğini korumak ve ona saygı göstermek ve aynı zamanda işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla yükümlüdür.

İşverenin sorumluluğu

İşçilerin psikolojik baskıyla karşılaşmalarının önüne geçmek ve bu tipte tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmelerini engellemek için gerekli önlemleri alma yükümlülüğü de işverene aittir.

Mobbing davası, gerek özel ve gerekse kamudaki iş yerlerinde psikolojik taciz veya hakarete uğrayan kimseler tarafından açılacak olup davada uygulanacak madde hükmüne göre karşı tarafın cezai yaptırıma maruz kalması söz konusu olur. Bu durumlara maruz kalan çalışanların da hukuki destek alması gerekir.

Mobbinge uğrayan kişi tarafından durumun ispat edilmesi, kronolojik olarak uğradığı olumsuzlukları not alması, mobbinge örnek olabilecek her türlü e-posta, mesaj ve yazışmayı saklaması, mobbing sebebiyle oluşan psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıklara dair rapor ve reçetelerin saklanması, ispat açısından önem da taşır."

Mobbing, kişinin sağlığını olumsuz etkiliyor

Uzmanlar ise mobbinge maruz kalan kişilerin sağlıklarının olumsuz etkilendiğini ifade etti.

Mobbing uygulayan kişilerin, genellikle antipatik özellikler taşıdığı, aşırı denetleyici, korkak ve sinirli, daima güçlü olma isteği içinde, kötü niyetli ve hileli eylemlere başvurmaktan çekinmeyen kişiler olduğunu belirten uzmanlar, şunları kaydetti:

"Mobbing uğrayan kişi bu nedenle kendisini sürekli gergin ve endişeli hissedebilir. İş stresi gibi görünen bu durum zamanla tükenmişlik sendromuna, depresyona, uyku problemlerine, anksiyete bozukluklarına yol açabilir. Panik atak geçirebilir, dikkat sorunları yaşayabilir. Bu tür sorunları yaşayan kişi, bir an önce harekete geçerek sağlık desteği almalı."