Karides yetiştirmeliyiz

(ÖZEL HABER)

Serhat ŞANLI

ADANA (İLKHABER) - Adana'da Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Yerleşkesi içindeki Teknokent'te su ürünleriyle ilgili araştırma geliştirme şirketi kuran kadın girişimci Su Ürünleri Yüksek Mühendisi Asuman Beksarı, Türkiye'de ilk kez denizden 50 kilometre uzakta karides yetiştirdi.

Beksarı, öğrencilik yıllarından bu yana hayali olan yengeç ve karides yetiştiriciliği ile ilgili çalışma yapmak için Su Ürünleri Fakültesi'nde görevli Prof. Dr. Metin Kumlu ile birlikte araştırma geliştirme şirketi kurdu.

Ülkede tüketilen karidesin denizden avlandığını veya ithal edildiğini belirten Beksarı, "Türkiye'de karides yetiştiren kimse yok. Bu konuda ilk yatırım yapacak kişiler, büyük avantaj sağlayacaktır. İklim şartları olarak bölgemiz çok uygun. Karides yetiştirmeliyiz. Yatırımcıları bekliyoruz" dedi.

Türkiye’de su ürünlerinde Ar-Ge çalışması olmadığını ifade eden Berkasarı, ‘’ Türkiye’nin karides yetiştiriciliği anlamında en uygun bölgesi Hatay’dan başlayıp, Antalya’ya kadar devam eden bölgedir. Bu bölge, hem iklim, hem de arazi yapısı itibari ile karides yetiştiriciliği için çok uygun. Sahil bandında atıl durumda birçok arazi bulunmaktadır. Bu yerler değerlendirilmelidir.’’ Dedi.

Karides yetiştiriciliğinin kârlı bir iş olduğuna vurgu yapan Su Ürünleri Yüksek Mühendisi Asuman Beksarı, sözlerine şöyle devam etti;

‘’Son dört yıl boyunca yaklaşık 450’den fazla yatırımcı ile görüştük. Herkes bir şekilde karides yetiştiriciliği yapmak istiyor. Ancak bunu yapabilmek için belirli bir sermaye olması gerekiyor. Örneğin yılda 20-25 ton karides yetiştirip, 900 bin – 1 milyon lira ciro elde edebilmeniz için, bir milyonluk yatırım yapılmalıdır. Bu yapılan yatırımın maliyeti ikinci yılda sıfıra iniyor. Yani kâra geçmeye başlıyorsunuz ve iki-iki buçuk yılda kendini geri döndüren bir yatırım var ortada.

Biz 2014 yılında Çin’e gittik. Orada bir firma, Türkiye’de yatırım yapmak istedi. Adana Ticaret Odası’na gidip durumu anlattık. Çinli firma ilk başta bin ton ile başlayacak. Arazi olarak devlet arazisinde yapalım dedik. Firmayı çağırıp konuşalım. Bizim sermayemiz yok. Çin’den 4 kişi gelecek ve onların uçak bileti, konaklama gibi giderleri konusunda yardım istedik. Ancak Ticaret Odası bu işe sıcak bakmadı.

Bulgaristan’dan bir firma teklif getirdi. Karides kuluçkahanesi kurmak istiyor ve Avrupa’ya yavru satmak istiyor. Bizi de programın başında istemektedir. En uygun koşulların bulunduğu bir yerde yaşıyoruz ancak yapmıyoruz. Beyin göçünü her zaman eleştirenlerdenimdir. Gitmek istemiyorum. Bilimi yapıyoruz ancak bunun ekonomiye katkı sağlamasını da istiyoruz.

Yöneticiler hep istihdam diye çağrılarda bulunuyorlar. Yatırım yapın diyenler zenginlere çağrı yapıyorlar ise, bence bu çok yanlış bir çağrıdır. Çünkü onlar zaten bir şekilde gemilerini yürütmektedirler. Çok çalışan insanlar, gemisini yürütemeyen, paraya ihtiyacı olan, sermayesi olmayan, kendini işine adamış insanlardır.

İnsanımız yapılmış, denenmiş ve para kazanılan işi yapmak istiyor. Bilmediği işi riskli olarak görüyor ve kaçıyor. Yoksa insanımızın çalışmak konusunda hiçbir sıkıntısı yoktur. Biz çok çalışkan bir toplumuz. Yeri geldiğinde 14 saatlere kadar hatta daha fazla çalışıyoruz. Türk insanının çalışmak ile ilgili bir derdi yok, ancak yatırımcıların vizyonu ile ilgili bir derdi var. O yüzden de karides yetiştiriciliği yapılmadığı için, çekiniyorlar. Son yıllarda birkaç deneme yapıldı ve başarısız olundu. Yatırımcılar onun karşısında hep başarısız olunacak diye bir çekince içerisindeler.

Karides yetiştiriciliğindeki başarısız denemeler, şirketin yapılanması ile alakalı bir durumdan kaynaklanmaktaydı. Aslında karides işine girişen firmalar bir şekilde yetiştirdiler. Bugün teknolojide gelinen noktaya baktığımızda çok ilerledi. Biz bunun yanında tecrübe sahibiyiz.

Türkiye’nin karides konusunda büyük bir potansiyeli vardır. Ancak Türk yatırımcı bu işe girişmeye korkmaktadır. Çünkü, alıp satmak daha garanti gibi görüyor. Kimisi de istikrardan korkuyor. Bir-iki milyon yatırıp sonrasından korkuyor.

Su ürünlerinde Avrupa’da levrek ve alabalıkta bir numarayız. Çupra üretiminde ikinciyiz. Genel olarak su ürünlerinde ciddi bir üretime sahibiz. Karidesi bilmediğimiz için bir türlü gelişme sağlayamadık. Türkiye’de yılda 5 bin ton karides tüketimi var ve bunlar avcılık ile elde ediliyor. Türkiye’de karides alanında, yetiştirilmemesine rağmen, Ar-Ge konusunda çok iyiyiz.

Karides yetiştiriciliği için en uygun koşullar Hatay’dan başlar Antalya’ya kadar devam eder. Karides, sıcak iklimi sever. Sıcaklık olarak 28 dereceyi sever. Biz karides üretiminin yanında yemini de kendimiz yapmaktayız.

Bugün tesisimizde yılda 4 tona kadar karides üretebilme kapasitemiz var. Bugüne kadar hep Ar-Ge çalışmaları yaptık. Ar-Ge’lerimizin hedefi hep üretim modelleri üzerineydi. Daha ucuz yem üretme, metrekareden daha fazla ürün alabilme üzerine çalışmalar yaptık. Biz 4 ay gibi kısa bir sürede karides yetiştiriyoruz. Yani yılda 3 hasat, metrekareden 4 kilo karides alabiliyoruz. Karides, getirisi yüksek ve dünyanın her yerinde aranan, tercih edilen bir üründür.

Çukurova Üniversitesi içerisinde 7 dekarlık alanda, yürütülen proje ile denizden 60 kilometre uzakta karides yetiştiriciliği yapıyoruz. Bizim 5 milyon yavruya kadar üretebilme kapasitemiz var. Yani 5 milyon yavruyu 20 gramdan hesaplarsak 100 ton karidesi üretebilme potansiyeline sahibiz diyebiliriz.

Havuzlarımızda yılda 4 ton karides üretebiliriz. Ancak havuzlarımızda tamamen Ar-Ge çalışması yapmaktayız. Yenileme çalışması yapmaktayız. Farklı anaçlardan, farklı yavrular alıyoruz. Farklı türleri semirtiyoruz. Karides ile ilgili çalışmalarımızın sonuna geldik. Karidesin yanında birde kerevit çalışması yapmaktayız ve onunda sonuna yaklaştık. Şimdi sırada istiridyeye ya da kefal havyarına geçeceğiz.

Karides konusunda halk arasında bilinen iki yanlış var. Bunlardan biri kolesterol, diğeri haram diyenler. Bugün 100 gram yumurta ile 100 gram karidesi karşılaştırdığınızda, yumurtada kolesterol daha fazladır.

Helal-haram tartışmasına gelince, Kuran-ı Kerim, Maide Suresi 96. ayette geçen, ‘’Deniz avı ve deniz yiyeceği size helal kılındı ki size ve yolculara bir rızık vesilesi olsun. Kara avı ise, ihramlı olduğunuz müddetçe size haram kılındı. Öyleyse huzurunda varıp toplanacağınız Allah’a karşı gelmekten sakının.’’ Denmektedir. Yani haram değildir.

Karides yetiştirmek isteyen bir yatırımcı örneğin 2 bin 500 metrekare bir serada yılda 3 hasat yapıp, tam kapasite ile çalışarak üretim yapmak istiyor.

Bugün 2 bin 500 metrekare, izolasyonlu, son model bir sera kurmanın maliyeti 300 bin liradır. Havuzların makine teçhizatı 200 bin lira, ısıtma ve soğutma sistemi için 200 bin lira, personel lojman ve bir hangar için 100 bin lira, elektrik şebekesi 50 bin lira, sıhhi tesisat 50 bin lira gerekir. Jeneratör gerekir. Yani 2 bin 500 metrekare bir serada karides yetiştirmek için başlangıçta, yapılacak ilk yatırımın maliyeti ortalama bir milyon lira civarındadır.

İşletme gideri olarak da, bir kilogram karides yetiştirmek için bir buçuk kilo yem tüketmeniz gerekir. Yem en büyük işletme gideridir. Karides yemi balık unundan yapılıyor ve dışa bağımlı durumdayız. Karides yemleri ortalama 3 buçuk, 4 dolar seviyesindedir. Biz bunula ilgili de çalışma yaptık ve kendi yemimizi ürettik. Ürettiğimiz karides yemini 1,3 dolara mal ettik. Yıllık yem maliyeti yaklaşık 150 bin lira tutarında olur.

Karideslerde tam verim alınacaksa gece yemlemesi de yapılmalı. Bazı dönemlerde 6 öğün beslenmelidir. Hem gündüz, hem de gece çalışılması gerektiğinden 2 mühendis, 2 işçi gerekir. Bunların yıllık maliyeti 162 bin liradır. Yani yıllık gider olarak ortalama 300 – 350 bin lira bir gider olur.

Yıllık 24 ton karides üretmek için ilk yıl kuruluşu dâhil 1 milyon 350 bin lira maliyet gerekir. Bu elde edilecek olan 24 ton karidesi kilogramı 40 liradan satılır ise, 960 bin lira bir getirisi olmuş olur. Bu hesaba bakacak olursak 2 ya da 2 buçuk yılda bu yatırım geri dönebilmektedir.’’