Türkiye’nin ilk iklim kanunu TBMM’de kabul edildi

Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu”, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yürürlüğe girdi. Kanun, yeşil büyüme ve net sıfır emisyon hedefleri doğrultusunda iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik çerçeveyi oluşturuyor.

Yasayla; sera gazı emisyonlarının azaltılması, iklim değişikliğine uyum faaliyetleri, planlama ve uygulama araçları, gelir, izin ve denetim süreçleri ile yasal ve kurumsal düzenlemelere ilişkin esaslar belirlendi.

ADİL GEÇİŞ VE İKLİM ADALETİ VURGUSU

Kanun, “adil geçiş”, “iklim adaleti”, “emisyon ticaret sistemi (ETS)”, “gömülü sera gazı emisyonları” ve “gönüllü karbon piyasaları” gibi yeni kavramları da mevzuata dahil ediyor.

İklim değişikliğiyle mücadelede Türkiye’nin “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” ilkesi esas alınacak. Eşitlik, şeffaflık, sürdürülebilirlik, katılım ve entegrasyon gibi ilkeler temel yaklaşım olarak belirlendi.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAŞKANLIĞI KOORDİNASYON ÜSTLENECEK

Yasa kapsamında, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetleri İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından izlenecek. Başkanlık, sektörlerin strateji ve eylem planlarını koordine ederek ulusal ölçekte takip edecek ve gerekli düzenlemeleri yapacak.

Başkanlık ayrıca, karbon fiyatlandırmasına ilişkin piyasaya dayalı mekanizmaları düzenleme, sera gazı verilerini talep etme, Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu ile veri paylaşımı ve karbon yakalama teknolojileri gibi alanlarda da yetkili olacak.

EMİSYON TİCARET SİSTEMİ DEVREYE GİRİYOR

Kanunla birlikte Türkiye’de ilk kez Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kurulacak. ETS kapsamında, sera gazı emisyonuna neden olan işletmeler faaliyetleri için izin almak zorunda olacak ve tahsisat sistemine tabi tutulacak.

Ulusal tahsisat planlaması yapılacak, tahsisatlar Resmi Gazete’de yayımlanacak ve yıllık teslim yükümlülükleri belirlenecek. Yükümlülüklere uymayanlara ise 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar idari para cezaları uygulanabilecek.

YEREL ÖLÇEKTE EYLEM PLANLARI HAZIRLANACAK

Her ilde, vali başkanlığında İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu oluşturulacak. Bu kurullar, yerel iklim değişikliği eylem planlarının hazırlanması ve uygulanmasından sorumlu olacak.

Büyükşehirlerde belediyeler, diğer illerde ise il özel idareleri sürece dahil olacak. Planlama süreçlerinde adil geçiş kriterlerinin gözetilmesi zorunlu tutulacak.

KARBON PİYASASI YÖNETİMİ

Karbon Piyasası Kurulu, ETS kapsamında ulusal tahsisat planını onaylayacak, ücretsiz tahsisatların dağılımına karar verecek, uluslararası karbon piyasalarıyla entegrasyonu yönetecek.

Danışma Kurulu ise sanayi, finans ve akademik çevrelerden temsilcilerin katılımıyla istişari kararlar alacak. Kurulların çalışma usul ve esasları detaylı şekilde yönetmeliklerle düzenlenecek.

İKLİM DOSTU YATIRIMLAR DESTEKLENECEK

Kanun kapsamında elde edilecek gelirlerin yeşil dönüşüm ve iklim değişikliğiyle mücadeleye ayrılması hükme bağlandı. Bu gelirler, araştırma-geliştirme, teknolojik dönüşüm, iklim dostu yatırımların finansmanı gibi amaçlarda kullanılacak.

Döner sermaye işletmesi kurulmasına da imkân tanınarak, elde edilecek fonların adil geçiş süreçlerine aktarılması öngörüldü.

CEZALAR VE YAPTIRIMLAR

Kanunla getirilen yükümlülüklere aykırı hareket eden işletmelere uygulanacak idari para cezaları 50 milyon TL’ye kadar çıkabilecek. ETS yükümlülüklerini üst üste yerine getirmeyen tesislerin sera gazı emisyon izinleri iptal edilebilecek.

Ayrıca ozon tabakasını incelten maddeler ve florlu sera gazlarına ilişkin ihlallerde de ağır para cezaları öngörüldü.

ULUSLARARASI ENTEGRASYON

Ulusal karbon kredilendirme sistemi kurulacak, gönüllü karbon piyasalarına ilişkin düzenlemeler yapılacak ve uluslararası standartlarla uyum sağlanacak.

Ayrıca Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ile Türkiye’ye ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarının da izlenmesi ve raporlanması sağlanacak.

TOPLUMUN FARKINDALIĞI ARTIRILACAK

Kanun kapsamında eğitim programları güncellenerek yeşil iş gücünün yetiştirilmesi sağlanacak. Kamuoyu bilinçlendirme ve kapasite geliştirme çalışmaları da zorunlu hale getirildi.