“Gözde ilk teşhisi öğretmen yapmalı”
Çocuklardaki göz bozuklukları bazen dikkatimizden kaçabilir. Hatta bunu çocuklar da fark etmeyebilir. Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Mahmut Ecel’e göre çocuklardaki göz bozukluklarını en kolay teşhis edebilecek kişiler öğretmenler. Bu nedenle onlara çok görev düşüyor.
RÖPORTAJ: MURAT YILDIRIM
Neden öğretmenler bu konuda daha etkili?
Çocuklar hepimizin geleceğidir. Geleceğe umutla bakmamızı sağlayan güzel bir nesil için görme ve göz sağlığı elbette büyük önem taşımaktadır. Doğumdan itibaren anne ile bebeğin ilk teması gözler ile olmaktadır. Bebeğin emzirme işlemi sırasında kısa süreli de olsa bebeğin annesinin gözüyle etkileşimi karşılıklı güven ve aidiyet duygusunun oluşmasında yer almaktadır. Çocuklar bir ebeveyn için dünyada en değerli varlıklarıdır. Mutlu ve huzurlu, güven dolu aile ortamından sonra ilkokul ile başlayan öğretim hayatında anne ve babanın yerini saygıdeğer öğretmenlerimiz almaktadır. Artık çocuğun günlük hayatının büyük bir kısmı okulda aileden bağımsız geçmektedir. Bu dönemde görme ile ilgili olası şüpheleri belirleyenler elbette öğretmenler olmaktadır.
Nasıl fark edilebilir?
Şimdi bir göz doktoru olarak sizleri başka bir pencereden eğitim ve görme konusuna değineceğim.
“7 yaşındaki Mert’in kitap okurken zorlandığını ve uzağa bakarken hafif gözlerini kıstığını fark ettim. Sağlık bakanlığı göz taramalarında dağıtılan göz eşellerinde ciddi görme sıkıntısı olduğunu fark ettim. Ailesine görmede sıkıntısı olduğunu bildirerek en kısa sürede göz doktoruna başvurmasını söyledim. Mert’in yapılan göz muayenesinde miyop ve astigmat tanısı konulmuştu. Doktoru göz kısmasının önemli bir uyarıcı olduğunu ve bunu fark ettiğim için beni ayrıca teşekkür ettiğini de bildirmişti. Miyopluk kabaca uzağı görmemek demektir. Astigmat korneada belirli düzlemde diğer eksenlere göre eğrilik olduğunu bildirir. Basit bir gözlük ile bu sorun sıklıkla giderilir. Bu durum sıklıkla ilkokul öncesi vardır. Erken dönemde göz muayenesi ile teşhis edilir. Geç teşhislerde ve yüksek numaralarda tembellik riski doğurabilir. Günümüzde tablet ve telefonların kullanım sıklığında artış miyopi sıklığında artışı da beraberinde getirmektedir. Çocuklarımızı uzun süre tabletlerden uzak tutmalı, bilinçsiz kullanımın önüne geçilmelidir.”
Sanırım en önemli dönem ilkokul dönemi
Tanıdık bir senaryo değil mi? Konuya günlük hayatımızda çok karşılaştığımız bir durumu vererek başlamak istedim. İlkokul dönemi çocuğun dersler nedeniyle görme ihtiyacında artışın da olduğu bir dönemdir. Bu dönemde yapılan göz taramaları kırma kusurlarının teşhis ve tedavisinde değerlidir.İyi gören çocuğun okuma ya da yazmada tepki süresi hızlıdır. Taramada hızlı ve kesin, emin yanıt veren çocuklarda sıklıkla bir sorun bulunmamaktadır. Ancak, bir çocuğun okurken tepki süresi uzunsa, özellikle gözlerini kısma eğilimindeyse, öğretmeni bu durumun üzerinde durmalıdır. Aileyle görüşerek çocuğun göz doktoruna başvurması gerektiğini söylemelidir. Bir adım ileriye gidip cep telefonunun fenerini göz bebeğine tuttuğunda, eğer beyaz bir reflegörürse, katarakttan tutun da gizli göz tümörüne kadar birçok hastalığın erken teşhisini de yapmış olur. Göz bebeğinde görülen bu beyazlığa lökokori denir. Lökokori başlı başına bir durumdur ve uzman göz hekimince detaylı muayene ile sebepleri mutlaka araştırılmalıdır.
Göz bozuklukları okul başarısını ne derece etkiliyor?
Öğretmenler, özellikle yakın okumada çocukta sıkıntı görürse mutlaka göz doktoruna başvurmalıdır. Bu çocuklarda şaşılık muayenesi ile kaymanın olup olmadığı mutlaka bakılmalıdır. Yakın bakarken göz bebeğimiz küçülür, akomodasyon dediğimiz göz merceğimizin bombeliği artarak kırma gücü artmakta ve İki gözümüz konverjans dediğimiz içe bakış pozisyonuna gelmektedir. Akomodatifezotropyalı çocuklar sıklıkla yapılarında olan hipermetropiyitolere etmek için sürekli efor halindedir. Çocuklar esnek beyin yapıları sayesinde kayma yoksa 5 numaraya kadar miyop, 6 diyoptriye kadar hipermetropiyitolere edebilmektedir. Ancak bu tolerans sürekli beyin gücü ve yorulma demektir. Kayması olan çocuklarda özellikle hipermetropi ile giden akomodatifezotropya da yakında artık tolerans kaybolmuştur ve göz kitap okurken gerekli netliği sağlayamamaktadır. Basit bir bifokal gözlük ile görmede ve okuma performansında artış sağlanarak okul başarısı artırılabilmektedir. İleri yaşlarda gözlük numaraları azaltılarak hem tembellik önüne geçilmiş olur hem de çocuğun okul başarısı artırılarak kendine olan güveni de artırılmış olur.
Taramalarda görme sorunu olan çocukların gözlük muayenesi sonrası eğer göz doktoru ciddi ve yüksek numaralar yazmış ise bu çocuğu mümkün olduğunca ön sıralara oturtmak daha kaliteli görüş sağlayacaktır. Öğretmenlerin bu konuda duyarlılığı çok önemlidir.
Tablet ve bilgisayarlara göz rahatsızlıklarını artırdı mı?
Bu aşamada gözde kırma kusurlarından biraz bahsetmek istiyorum. Miyopi de temel sorun çok yakın ile ilgilenen, günlük aktivitesi önceden beri yakın ile olan çocuklarda uzağı net görmeme sorunudur. Günümüzde televizyonları yakından ve içine düşecek gibi yakından izleyen, telefon ve tablet ile uzun süre vakit geçiren çocuklarda sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Eksi numara gözlük camlı gözlüğünü sürekli takıp televizyonu en az 3 metreden izlemesine izin vermek, tablet ve telefonu yarım saatten fazla kullanılmamasını sağlamak var olan numaranın daha ilerlemesini engelleyebilir. Ancak şunu belirtmek isterim ki kitap okuma ders çalışmamanızda vazgeçilmez bir durumdur. Yaş ilerledikçe çocuklarda göz yapısı da büyüdüğünden miyopide artış normal olarak olabilmektedir. Doğumda tüm çocuklar neredeyse hipermetroptur. 6 yaşına kadar belirgin olan hipermetropi okuma ve yakın aktivite ile miyopi doğru kayış gösterir. 12 yaşından sonra çoğumuzda az yada çok miyopi mevcuttur. Ancak sürekli yakın aktivite olan çocuklarda bu denge aşırı miyopiye doğru kayar ve görmede sıkıntı yaratır. Üniversite hayatı sonrası yoğun yakın aktiviteler azalır ve miyopi de sıklıkla durur. Dejeneratifmiyopi dediğimiz durumda numara artmaya devam edebilir ve bu durum ciddi göz hastalığı yapabilir. Eğer 22 yaşından sonra var olan numaralarda ciddi artış oluyorsa mutlaka göz hekimine başvurulmalıdır.
Hipermetropide çocuk sürekli uzak yakın netleştirmek için sürekli bir efor halindedir. Bu çocuklarda şaşılık daha sık görülmektedir. Kalın camlı büyük gözler ile dolaşan çocuklarda sıklıkla bu sorun mevcuttur. Bu çocuklarda daha önce de bahsettiğim üzere yakın okumada sıkıntı olabilir ve kitap okurken yazılar dağılıyor, başım ağrıyor , ders çalışamıyorum gibi şikayetleri vardır. Gözlük ile hem ders başarıları hem de görüş kaliteleri artırılabilir. Bu çocuklar sıkı takip edilmeli , şaşılığa karşı dikkatli olunmalıdır.
Astigmatizma çok korkulacak bir durum değildir. Kornea belirli eksenlerde diğer eksenlere göre farklı kırma gösterdiği için göz aynı objenin 2 farklı yansımasını çözmek için uğraşır. Dolayısıyla gözü daha çok yorar. Basit bir gözlük ile tamamen sorun olmaktan çıkar. Ancak tedavi edilmez ise ciddi tembellik riski taşır.
Kontakt lens kullanımı ne derece etkilidir?
Çocuklarda beden eğitimi gibi ağır fiziksel aktivite ve yaralanma riskinin olduğu durumlar, özellikle voleybol, basketbol gibi top ile oynanan oyunlarda, gözlük hem görme alanını daraltıcı etkisi hem de olası göz bölgesine top gelip gözlük camının kırılması sonrası göze yapacağı travma nedeniyle pek önerilmemektedir. Sporu kontakt lenslerimizle yapıp, spor sonrası gözlüğümüze devam etmek göz sarılığımız açısından daha sağlıklıdır. Öğretmenlerin, bu konuda öğrencilere yol gösterici olması ve anlayış göstermesi önemlidir.
Teknoloji göz sağlığını bozuyor mu?
Çağımız bilgisayar çağı. Tüm bilgiye artık cep telefonlarımızdan evde bilgisayara gerek kalmadan ulaşabiliyoruz. Tüm bu olumlu etkenlerin ne zararı olabilir değil mi? Her şeyde olduğu gibi her şeyin aşırısı zararlıdır. Aşırı telefon ve tablet bilgisayar kullanımı gerek kuru göz sıklığında gerekse miyopi sıklığında artışa sebep olmaktadır. Günün çoğunu telefon tablet yada bilgisayar başında geçirme zorunluğu olanlar öğretmenlere tavsiyem az da olsa numarası bile olsa ultraviyole ve parlak ışığı kesici camı olan bir gözlükle aktivitelerini yapması, bol bol gözyaşı kullanması ve ara sıra gözlerini dinlendirmelidir. Öğretmenler, çocukların cep telefonu, bilgisayar ve tabletle geçirdikleri zamanı minimum seviyeye çekmeleri için de örnek olmalıdır.
Çocuklar ve gençler geleceğimizdir. Yarınlarımız, umutlarımızdır. Çağımızda kırma kusurları artık etkili bir şekilde tedavi olmaktadır. Ancak tedaviye gelene kadarki sürede bilinç hala önemini korumaktadır. Ailelerin çocukken düzenli göz muayenelerine devamı, okul döneminde öğretmenlerimizin yukarıda bahsettiğim konulara dikkat etmeleri, hep birlikte sağlıklı bir neslin yetişmesine katkı sağlayacaktır.
