İMO Başkanı Çak: Kolon kesme ve ruhsatsız müdahaleler, binaları depremde savunmasız bırakıyor
6 Şubat 2023 depremlerinde ihmaller, yanlış uygulamalar ve denetimsizliğin yol açtığı ağır sonuçlar nedeniyle çok sayıda bina yıkılırken, birçok kişi hayatını kaybetti. Açılan davalarda sıkça kolon kesme iddiaları mahkemelere taşındı. Bu davalardan biri, Tutar Apartmanı C Bloğu; burada kolon kesilmesi nedeniyle depremde 63 kişi hayatını kaybetmişti. Konu hakkında İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Adana Şube Başkanı Hıdır Çak, İlkhaber Gazetesi’ne açıklamalarda bulundu. Başkan Hıdır Çak, Adana’da işyeri açma ruhsat başvurusunda bulunan ticari işletmelerin, işyerleri içinde yer alan taşıyıcı sistem elemanlarının yerinde olup olmadığının ve varsa tahribatların tespitinin yapılması gerektiğini belirtti. Çak, bu denetimlerin belediye ve merkezi yönetim iş birliğiyle gerçekleştirilmesini önerdi.
“Taşıyıcı sisteme müdahale engellenmeli”
İMO Adana Şube Başkanı Hıdır Çak, “Ülkemizin yaşadığı depremler; ihmallerin ve yanlış politikaların ağır sonuçlarını da gözler önüne sermektedir. 6 Şubat 2023 depreminde de ihmaller, yanlış uygulamalar ve denetimsizliğin yarattığı ağır sonuçlara yakından tanık olduk. Bu tanıklıklarımızda kolon kesme iddiaları oldukça fazla yer aldı ve mahkemelerde de konu edildi. Bu doğrultuda ki doğru tespitler; sadece deprem yargılamalarının adil, şeffaf ve bütünlüklü bir yaklaşımla yürütülmesi, sadece sorumluların cezalandırılması için değil, gelecekte aynı hataların tekrar etmemesi için hayati önemdedir. Daha da önemlisi can kaybına sebebiyet veren taşıyıcı sisteme müdahalenin engellenmesinin önemini ortaya çıkarmakta ve konuyla ilgili adımlar atılması gereğinin aciliyetini sergilemektedir” dedi.
“Kolon kesmek yapının statik dengesini bozar”
İşletmelerin daha fazla alan kazanma adına kolon ve kiriş kesilmelerine dikkat çeken Çak şunları söyledi: “Ülkemizde ne yazıktır ki bu konu, yeteri önemde ele alınmamaktadır. İşyeri açmak üzere yer satın alan ya da kiralayan kişi ya da işletmeler yaratacağı vahim sonucu, neden olacakları ağır zararları düşünmeden, akıllarında sadece daha fazla alan kazanma düşüncesiyle kolon, kiriş keserek taşıyıcı sisteme zarar vermektedir. Ağır can ve mal kayıplarına neden olabilen bu müdahalelerin nasıl engellenebileceğinden önce, taşıyıcı sisteme müdahalenin yapıya nasıl zarar vereceğinden söz edelim. Edelim ki kar amaçlı bilinçsiz kararların yarattığı, yaratacağı vahim sonuçlar bilinsin. Bir yapının taşıyıcı sisteminde kolon, kiriş veya benzeri elemanlara müdahale edilmesi, binanın statik dengesini doğrudan ortadan kaldırmakta ve deprem güvenliğini en üst seviyede zayıflatmaktadır. Kolon kesildiğinde; yapının yük aktarım mekanizması bozulur, kesilen kolonun taşıdığı düşey yükler komşu kolonlara aktarılır, bu da aşırı kesit zorlanmaları yaratır. Deprem sırasında oluşan yatay kuvvetlerin dengelenmesini sağlayan sistem düzensiz hale gelir; bu durum yumuşak kat mekanizması veya ani göçme ile sonuçlanabilir. Yapının taşıma kapasitesi, en zayıf noktadan çökerek kısa sürede tamamen kaybolur.”
“Kolon kesme tek başına binayı göçertir”
Hıdır Çak, kolon kesmenin tek başına binayı göçertmeye yeterli olduğunu belirterek, “Bu nedenle kolon kesme, tek başına göçmeye yol açabilecek niteliktedir. Bu durumda, binanın yıkımında proje müellifinin veya yapım aşamasında görev alan mühendislerin sorumluluğundan bahsetmek teknik olarak mümkün değildir. Sorumluluk, taşıyıcı sisteme müdahaleyi yapan kişilere aittir. Kolon kesme gibi ruhsatsız ve kasten yapılan müdahaleler, bu eylemi gerçekleştirenler açısından olası kast kapsamında değerlendirilmelidir. Yapıların deprem güvenliği ve deprem kuvvetlerine karşı koyabilmesi statik tasarımın bütünüyle ilgilidir. Yapısal sisteme kolon kesme dışında yapılan diğer müdahaleler (örneğin kat ilavesi, taşıyıcı kirişlerin kaldırılması, taşıyıcı sisteme fiziki zarar verilmesi, çatıya taşıyıcı sistemi etkileyecek yük bindirilmesi vb.) de taşıyıcı sistem bütünlüğünü bozmaktadır ve artık bina tasarlanan veya inşa edilenden farklı, deprem dayanımı azaltılmış bir sistemdir” şeklinde konuştu.
“İzinsiz müdahaleler önlenmeli”
Başkan Çak, izinsiz müdahalelerin binanın deprem dayanımını en üst seviyede güvensiz hâle getirdiğini vurguladı ve ekledi: “Projeyi hazırlayan veya yapım aşamasında görev alan mühendislerin bu müdahaleleri öngörmesi mümkün değildir. Bu müdahaleleri yapılmadan engellemeliyiz. İMO olarak taşıyıcı sisteme müdahalelerin önlenmesi için çalışmalar yürütüyoruz.”
“Taşıyıcı sistem müdahaleleri yerel ve merkezi işbirliğiyle önlenebilir”
Çak, Binaların taşıyıcı sistem müdahalelerinin engellenmesi için yerel ve merkezi yönetimlerin ortak çalışması gerektiğini belirterek şunları söyledi: “Biz İMO Adana Şubesi olarak konuyla ilgili çalışmalar için hazır olduğumuz bildirmek üzere, yerel yönetimlerimizle görüşmeler de yapmaktayız. Şubemizce amaçlanan; Adana’da işyeri açma ruhsat başvurusunda bulunan ticari işletmelerin, işyerleri içinde yer alan taşıyıcı sistem elemanlarının yerinde olup olmadığı ve varsa taşıyıcı sistem tahribatlarının tespitinin yapılması ve olası bu müdahalelerin engellenmesidir. Yerel yönetimlerle işbirliği içinde bu konuyla ilgili ciddi adımlar atılabilir. Yeni açılacak olan işyerlerinde bu kapsamda yapılacak denetimler olası taşıyıcı sisteme müdahalenin önünü kesecek ve bu doğrultuda kamuoyunda bir bilinç yaratarak, bu müdahalenin bilinçsiz kişilerce kolaylıkla yapılmasını durduracak, buna niyetlenenleri baştan tespit etme şansı verecektir. Biz İMO Adana Şubesi olarak toplum güvenliğini sağlayacak bu denetimin hayata geçirilmesinin önemini kamuoyuna saygıyla duyururuz.”
