Türk Devleti’nin bağımsızlığının 102.yılı: Lozan Barış Antlaşması'nın önemi, maddeleri ve etkileri
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu antlaşması olarak kabul edilen Lozan Barış Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan kentinde imzalandı. Türkiye ile başta İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya ve Yunanistan olmak üzere toplam 11 ülke arasında imzalanan antlaşma, I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti’ne dayatılan Sevr Antlaşması’nı geçersiz kıldı. Lozan, yeni Türk devletinin sınırlarını, siyasi ve ekonomik haklarını güvence altına aldı. Bugün, bu tarihi belgenin imzalanmasının üzerinden tam 102 yıl geçti.
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI’NDA ALINAN ANA KARARLAR
Yeni Türkiye'nin sınırları belirlendi. Batı sınırı Yunanistan’la yapılan düzenlemelerle netleşti. Doğu sınırı ise daha önce imzalanan Kars Antlaşması ile tanınmıştı.
Kapitülasyonlar tamamen kaldırıldı. Yabancı devletlere tanınan ayrıcalıklar sona erdi.
Azınlık hakları düzenlendi. Gayrimüslim azınlıklar Türk vatandaşı sayıldı, ayrıcalık verilmedi.
Boğazlar rejimi belirlendi. Boğazlar, uluslararası komisyonun denetimine bırakıldı ancak Türkiye'nin egemenliği tanındı. (1936 Montrö Sözleşmesi ile değiştirildi.)
Osmanlı borçlarının paylaşımı yapıldı. Türkiye, borçların belirli bir kısmını üstlendi.
Yunanistan ile nüfus mübadelesi kararlaştırıldı. Batı Trakya Türkleri ve İstanbul Rumları hariç, karşılıklı zorunlu göç uygulandı.
Adalar meselesi çözüldü. On İki Ada ve Kıbrıs, İtalya ve İngiltere’ye bırakıldı. Bozcaada ve Gökçeada Türkiye’de kaldı.
Musul sorunu çözümsüz kaldı. Lozan’da çözülemeyen Musul meselesi daha sonra İngiltere ile ikili görüşmelere bırakıldı.
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI’NIN MADDELERİ VE ÖNEMİ
Toplam 143 maddeden oluşan antlaşmanın başlıca maddeleri şunlardır:
Türkiye'nin bağımsız bir devlet olduğu kabul edilmiştir.
Sınırlar belirlenmiş, özellikle Ege Adaları, Trakya, Irak sınırı, Suriye sınırı gibi bölgelerde anlaşmaya varılmıştır.
Kapitülasyonlar kaldırılmış, ekonomik bağımsızlık sağlanmıştır.
Yabancı okullar, azınlıkların hakları ve vatandaşlık statüsü belirlenmiştir.
Osmanlı borçlarının paylaşımı kabul edilmiş ve ödeme planı yapılmıştır.
LOZAN’IN TARİHSEL MİRASI
Lozan Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti’nin uluslararası hukuk önünde bağımsız ve eşit bir devlet olarak kabul edilmesini sağlamıştır. Mustafa Kemal Atatürk’ün "Türk milleti için siyasi bir zafer" olarak tanımladığı antlaşma, Türkiye’nin egemenlik haklarının tüm dünyaca tanındığı bir dönüm noktası olmuştur.
Lozan görüşmeleri, 20 Kasım 1922’de başlamış, 4 Şubat 1923’te kesintiye uğramış, ikinci tur görüşmeler ise 23 Nisan 1923’te yeniden başlamıştır. Görüşmeler, İsmet İnönü başkanlığındaki Türk heyeti ile Batılı devletler arasında zorlu pazarlıklara sahne olmuştur. Sonuç olarak 24 Temmuz 1923’te antlaşma imzalanmış, 1 Ağustos 1924’te yürürlüğe girmiştir.
