CHP'nin kurultay davasıyla gündeme geldi: Siyasetteki 'yok hükmünde' kararı anlamına gelen mutlak butlan nedir?
CHP’nin 4-5 Kasım 2023’teki 38. Olağan Kurultayı ile 6 Nisan 2025’te yapılan 21. Olağanüstü Kurultayının iptali istemiyle açılan dava Ankara 42. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülmeye başlandı. Mahkeme heyeti, davayı reddedebilir, erteleme yoluna gidebilir ya da çağrı heyeti atanmasına karar verebilir.
Cumhuriyet Halk Partisi'nde (CHP) liderlik değişimine yol açan 38. Olağan Kurultay'ın yankıları, şimdi de adliye koridorlarında hukuki bir kavram üzerinden sürüyor. Kurultayın iptali istemiyle açılan davalarda, davacıların kurultayın "mutlak butlan" ile geçersiz olduğunu iddia etmesi, gözleri bu hukuki terimin ne anlama geldiğine ve olası sonuçlarına çevirdi.
"MUTLAK BUTLAN" NEDİR VE CHP DAVASINDA NEDEN ÖNEMLİ?
Türk hukuk sisteminde "mutlak butlan", bir hukuki işlemin en ağır düzeyde geçersiz sayılması halidir. Bu kararın verildiği bir işlem, yapıldığı andan itibaren hiçbir zaman var olmamış, hukuken "yok hükmünde" kabul edilir. CHP davasında davacılar, kurultayda delege seçimleri gibi temel süreçlerde, kanunun emredici kurallarına aykırı, çok ciddi usulsüzlükler yapıldığını iddia ediyor. Bu nedenle de kurultayın basit bir iptalini değil, hukuken hiç yapılmamış sayılmasını, yani "mutlak butlanla" geçersizliğinin tespitini talep ediyorlar.
HANGİ DURUMLARDA UYGULANIR?
Mutlak butlan, sıradan usul hatalarında değil, bir işlemin temelini sarsan çok ciddi durumlarda gündeme gelir. Başlıca nedenleri şunlardır:
Kanunun Emredici Kurallarına Aykırılık: Bir suç işlemek için sözleşme yapmak veya kamu düzenini bozan bir anlaşma yapmak gibi durumlar.
Ahlaka Aykırılık: Toplumun genel ahlak anlayışına açıkça ters düşen işlemler.
Şekil Eksikliği: Kanunun "bu şekilde yapılmazsa geçersizdir" dediği zorunlu bir şekle uyulmaması. Örneğin, bir evin satışının tapuda değil de normal bir kağıt üzerinde yapılması.
Ehliyet Eksikliği: Hukuki işlem yapma ehliyeti olmayan (örneğin ağır akıl hastalığı olan) bir kişinin yaptığı işlemler.
EN ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ: ZAMANAŞIMI YOK, HAKİM KENDİLİĞİNDEN DİKKATE ALIR
Mutlak butlanı diğer geçersizlik hallerinden ayıran en önemli özellikler, hukuki sonuçlarıdır. Bir işlemde mutlak butlan hali varsa, aradan ne kadar zaman geçerse geçsin bu durum her zaman ileri sürülebilir; bir zamanaşımı süresi yoktur. Daha da önemlisi, davanın tarafları talep etmese bile, mahkeme hakimi bu durumu fark ettiği anda kendiliğinden (re'sen) dikkate almak ve işlemi geçersiz saymak zorundadır. Bu durum, işlemin en başından beri hukuken "ölü doğmuş" kabul edilmesinden kaynaklanır.
