İran nerede, Türkiye'nin neresinde? İran İle komşu muyuz? İsrail Saldırıları Sonrası İran'ın konumu, nüfusu ve siyasi yapısı merak ediliyor
İsrail’in İran’a düzenlediği saldırılar dünya gündemini sarsarken, İran’ın haritadaki yeri ve Türkiye ile olan sınır ilişkisi de merak konusu oldu. Kritik bölgelerin hedef alındığı saldırılarda çok sayıda sivilin hayatını kaybettiği belirtilirken, Türkiye’de de “İran nerede, sınırımız ne kadar?” soruları öne çıkmaya başladı.
İRAN NEREDE, HARİTADAKİ KONUMU NEDİR? TÜRKİYE'YE YAKIN MI?
İran, Batı Asya’da yer alan ve Türkiye'nin doğusunda konumlanan bir ülkedir. Komşuları arasında Türkiye, Irak, Azerbaycan, Ermenistan, Türkmenistan, Afganistan ve Pakistan bulunur. Güneyde ise Basra Körfezi ve Umman Körfezi ile deniz sınırı vardır. Bu stratejik konum, İran'ı bölgesel siyaset açısından da önemli kılar.
İRAN-TÜRKİYE SINIRI NEREDE, KAÇ KİLOMETRE?
Türkiye ile İran arasındaki kara sınırı toplam 534 kilometre uzunluğundadır. Bu sınır hattı, kuzeyde Azerbaycan’ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile kesişen noktadan başlar ve güneyde Irak-Türkiye sınırı ile birleştiği noktada sona erer. Türkiye açısından en uzun ikinci kara sınırı İran ile olan sınırdır.
İRAN'IN NÜFUSU, BAŞKENTİ VE DİĞER TEMEL VERİLERİ
Başkent: Tahran
Nüfus: Yaklaşık 89,5 milyon
Yüzölçümü: 1.648.000 km²
Resmi Dil: Farsça
Para Birimi: İran Riyali (IRR)
Dini Lider: Ayetullah Seyid Ali Hamaney
Cumhurbaşkanı: Mesud Pezeşkiyan
Dışişleri Bakanı: Abbas Irakçi
İran’da nüfusun büyük bir bölümü Farslar ve Azerbaycan Türklerinden oluşur. Bunun yanı sıra Türkmenler, Kaşgay Türkleri, Afşarlar, Halaçlar, Kürtler, Lorlar, Araplar ve Beluciler de önemli etnik gruplar arasında yer alır. Farsçanın yanında Türk lehçeleri, Kürtçe, Arapça ve Beluçça gibi diller de konuşulmaktadır.
İRAN-TÜRKİYE SİYASİ VE DİPLOMATİK İLİŞKİLERİ
İran, Türkiye’nin tarihsel olarak en uzun süredir sınır komşusu olduğu ülkelerden biridir. 400 yıla yakındır değişmeyen bu sınır hattı, iki ülke arasındaki jeopolitik önemin de göstergesidir. Türkiye, İran’da Tahran Büyükelçiliği ile Tebriz, Urumiye ve Meşhed Başkonsoloslukları üzerinden temsil edilmektedir. İran ise Türkiye’de Ankara Büyükelçiliği’nin yanı sıra İstanbul, Erzurum ve Trabzon’da başkonsolosluklar bulundurmaktadır.
İki ülke ilişkileri; karşılıklı saygı, içişlerine karışmama ve iyi komşuluk ilkeleri temelinde yürütülmektedir. 2014 yılında kurulan Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi ile ilişkiler daha kurumsal hale getirilmiş, şimdiye kadar 50'yi aşkın anlaşma imzalanmıştır.
İRAN’IN SİYASİ YAPISI
1 Nisan 1979’da kurulan İran İslam Cumhuriyeti, kendine özgü teokratik bir yönetim sistemine sahiptir. Anayasa’ya göre yürütme, yasama ve yargı erkleri Devrim Rehberi’nin denetimi altındadır. Cumhurbaşkanı, halk tarafından seçilir; ancak ülkenin genel politikalarında son söz dini liderdedir.
Son seçimler 28 Haziran ve 5 Temmuz 2024 tarihlerinde yapılmış, ikinci turda Mesud Pezeşkiyan oyların %53,6’sını alarak İran’ın 9. Cumhurbaşkanı olmuştur. İran parlamentosu olan İslami Danışma Meclisi ise 290 üyeden oluşur ve yasama faaliyetlerinden sorumludur.
GÜNCEL DURUM: SALDIRILAR VE BÖLGESEL GERİLİM
İsrail’in İran’a düzenlediği son saldırılar, İran hava sahasını ve sınır bölgelerini uluslararası gündemin merkezine taşıdı. Hedef alınan askeri ve altyapı tesisleri nedeniyle çok sayıda can kaybı yaşandı.