En genç pamuk çiftçisi Şanlıurfa’da

WWF-Türkiye tarafından "Pamukta Sürdürülebilir Tarımın Yaygınlaştırılması" konulu raporda yer alan "Pamuk Çiftçisi Profiline" göre, Şanlıurfa, 35 yaş altı genç pamuk çiftçileri oranının yüzde 47 olduğu il olarak öne çıktı. 

Çukurova'da halk arasında “beyaz altın” olarak bilinen pamuğun üretiminin önemine dikkat çekmek için WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) tarafından rapor hazırlandı. Hazırlanan raporda, tekstil sektörünün en önemli ham maddelerinden biri olan ve dünyada yıllık rekoltesi 25 milyon tonun üzerinde bulunan pamuğun üretim süreçlerinin ekolojik, ekonomik ve sosyal olarak sürdürülebilir kılınması konularına değinildi, çiftçiler arasında yapılan anketlere de yer verildi.

Söz konusu anketlerden biri de çiftçilerin profilini ortaya çıkarmayı amaçladı. Buna göre, pamuk üreticilerinin bilgi edinme, üretim kararlarını alma, kurum ve sahadaki aktörlerle ilişkiler kurma, toprak ve çevre sağlığı hakkındaki algıları ile sürdürülebilir tarım uygulamalarını ne kadar uyguladıkları gibi detaylar ele alındı.

Ankete katılan çiftçilerin yaş ortalaması 46 olurken, Türkiye’de kırsal nüfusun ortalama yaşının arttığı, çiftçi ailelerinin çocuklarının tarımdan ziyade tarım dışı iş gücü piyasasına katılmaya daha yatkın olduğu, bunun da işletmelerin devamlılığı ve tarımsal iş gücü verimliliği açısından endişeye yol açtığı ifade edildi.

Raporda, şu detaylar yer aldı:

"Pamuk üreticileri arasında ortalama yaş, yüksek paya sahip olan Şanlıurfa çıkarıldığında 50 olarak görülmektedir. Genç çiftçilerin oranı göz önünde bulundurulduğunda ise Şanlıurfa diğer illerden ayrılmakta, pamuk çiftçilerinin yaş ortalamasının 37 ile en düşük olduğu ve 35 yaş altı genç çiftçilerin oranının yüzde 47 ile en yüksek olduğu ilimiz olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sosyokültürel etkenlerle birlikte bölgede gençler için tarım dışı istihdam olanaklarının kısıtlılığı ve tarımsal gelirlerin pamuk üreten alanlarda ülke ortalamasına oranla daha yüksek olması, bu durumda rol oynamaktadır. Ayrıca bu bölgede hâkim olan geniş aile yapısının da etkili olduğu düşünülebilir. Anketin yapıldığı 5 ilde 5,2 olan ortalama hane halkı sayısı, Şanlıurfa’da 8’dir ve diğer illere göre belirgin bir biçimde yüksektir. Genellikle bu geniş aile yapısı dâhilinde genç bireyler tarafından ailenin tarımsal faaliyetleri sürdürülmektedir.

Eğitim seviyesi

Eğitim seviyesi açısından bakıldığında ortalama olarak ilkokul ve ortaokul mezunları pamuk çiftçilerinin yarıya yakınını (yüzde 46); lise mezunları ise dörtte birini oluşturmaktadır. Şanlıurfa’da çiftçilerin ortalama eğitim seviyesinin genele kıyasla daha düşük olduğu görülür. Bu ilimizde lise mezunu çiftçiler tüm çiftçilerin yalnızca yüzde 6’ını oluştururken diplomasız-okur yazar çiftçiler yüzde 40 gibi önemli bir orana sahiptir. Bu duruma karşın, Ege Bölgesi’ndeki üç ilin toplamına bakıldığında ise lisans ve lisansüstü mezunlarının yüzde 10 gibi azımsanmayacak bir seviyede oluşu dikkat çekicidir.

Yaklaşık her dört haneden biri, bazı durumlarda kendi mülkiyetlerindeki araziye ek olarak kiraladıkları arazide pamuk üretimi yapmaktadır. Saha ziyaretinde görüşülen çiftçilerin de belirttiği üzere kiralama sürelerinin genel olarak kısa (1-2 yıllık) oluşu, sulama sistemleri gibi sabit maliyeti yüksek yatırımların yapılması ya da toprak sağlığının iyileştirilmesi gibi orta dönemde sonuç veren uygulamaların benimsenmesinin önünde önemli bir engeldir. Pamuk çiftçilerinin yüzde 44’ü hayvancılıkla uğraşmakta olup sadece yüzde 11’i ticari amaçla, yüzde 33’ü ise kendi tüketimi için hayvancılık yapmaktadır.

Yalnızca Manisa’da pamuk çiftçilerinin önemli bir kısmı (yüzde 44) ticari amaca yönelik hayvancılıkla uğraşmaktadır. Çoğunlukla tarımsal üretim odaklı, ticari ürünlerin kısa dönemli verim ve kâr perspektifi ile üretildiği pamuk alanlarında hayvancılığın öneminin fazla olmadığı görülür.

Tarımla birlikte hayvancılık yaygın

Aynı hanede birlikte yaşayan bütün kişiler dâhil edildiğinde çiftçilerin yarısına yakınının (yüzde 48) tarım ve hayvancılık dışında gelirlerinin (esnaflık, serbest meslek, emeklilik, yoksulluk yardımı, yaşlılık geliri, ücretli çalışma vb.) bulunmadığı ve doğrudan tarım gelirine bağlı yaşadığı görülmektedir. Tarım dışı ek geliri olan pamuk çiftçisi hane oranı, özellikle Adana’da (yüzde 19) ve Şanlıurfa’da (yüzde 28) bir hayli düşüktür. Ayrıca emeklilik ve Bağkur geliri bir yana bırakılırsa ücretli işçilik, esnaflık ya da memuriyet gibi işler yapan aile üyelerinin sayısı Türkiye’de tarım gelirlerinin daha düşük olduğu bölgelere göre daha azdır (yaklaşık her üç haneden biri).

Pamuk çiftçileri de buğday çiftçileri gibi tarımsal faaliyetlerle ilgili bilgi edinmekte olup en çok gazete, radyo ve TV’den (1.07) faydalandıklarını belirtmişlerdir. Bunu sırasıyla sosyal medya (1.02) ve internette çiftçilere yönelik haber siteleri (0.95) takip etmiştir. Ege Bölgesi’nde yaygın olarak pamuk çiftçileri, geleneksel ve sosyal medyayı tarımsal bilgilere erişmek için bir kaynak olarak görmesine karşın Adana’da her 10 çiftçiden 6’sı, Şanlıurfa’da ise her 10 çiftçiden 4’ü bu kaynakların hiçbirinden faydalanmadığını belirtmiştir.

Pamuk çiftçisi piyasaları, özellikle fiyatları çok dikkatli takip eden, komşusunun ve başka çiftçilerin uygulamalarını titizlikle izleyen, başkalarının deneyimine zor güvenmekle ve kuşku duymakla birlikte, süregiden eğilimlerden geri kalmamaya çalışan bir üretici tipi yansıtmaktadır."