İslamiyet’te kurban nedir, nelere dikkat edilmeli? (2)

Serhat ŞANLI /ÖZEL RÖPORTAJ

ADANA (İLKHABER) – İslamiyet’te Kurban Nedir? Kurban kesmek neden önemli bir ibadettir? Kimler Kurban kesmekle yükümlüdür? Kurban keserken nelere dikkat edilmeli? Mersin Üniversitesi İslami Bilimler Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık ile yaptığımız röportajımızın 2’nci günüde de kurban hakkında farklı soruların cevabını sizler için derlediğimiz bugünkü yazımızda görebilirsiniz.

Satın alınan kurbanlığın ölmesi durumunda ne yapılmalıdır?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Satın alınan kurbanlığın kesilmeden önce ölmesi hâlinde satın alan kişinin ekonomik durumuna göre farklı hüküm uygulanır. Şayet kişi varlıklı ise, yenisini alıp onu keser. Çünkü kendisine vacip olan kurbanı kesmiş değildir. Fakat yoksulsa yenisini almasına gerek yoktur. Çünkü yoksula kurban vacip değildir, satın almakla, satın aldığı hayvanı kesmeyi kendisine vacip kılmıştır. Aldığı hayvan ölünce, vücûbiyet düşer ve yenisini almak gerekmez.

Haram parayla kurban kesilebilir mi?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; İslâm dini, Müslümanın helal işlerle uğraşmasını ve kendisi ile aile efradının nafakasını helal yollardan temin etmesini istemektedir. İbadetlerini de helal kazancından yapmasını emretmektedir. Buna göre, haram yolla kazanılan para ile kurban kesmek uygun değildir. Çünkü ibadetlerin kabul edilmesi ve sevap alınması için helal parayla yapılmalıdır.

Kredi kartıyla kurban satın almak caiz midir?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Kurban kesmekle mükellef olan şahıs, kurbanlık hayvanı peşin olarak satın alabileceği gibi, kredi kartıyla vadeli olarak da alabilir. Bu bağlamda bedelin kredi kartıyla ödenmesi kurbanın sıhhatine engel teşkil etmez. Ancak kredi kartı borcunu, ödeme tarihinde ödemek ve gecikmeden kaynaklanan faizli işleme düşmemek gerekir.

Kurban eti nasıl değerlendirilmelidir?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Hz. Peygamber, kurban etinin üçe taksim edilip, bir bölümünün kurban kesemeyen yoksullara dağıtılmasını, bir bölümünün akraba, tanıdık ve komşularla paylaşılmasını, bir kısmının da evde yenmesini tavsiye etmiştir. Kurban etinin tamamı evde bırakılabilir. Ancak, durumu iyi olan Müslümanların, toplumda muhtaçların arttığı bir dönemde kurban etlerinin çoğunluğunu hatta tamamını dağıtmaları uygun olur.

Elektroşok sistemi ile kesilen kurbanın etleri helal midir?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Dinde aslolan hayvanın normal yollarla kesilmesidir. Ama elektroşok yöntemi ile de bir hayvanı kesmek caizdir. Tabii bu kesimin caiz olması için şoklanan hayvanın kesilmeden önce ölmemiş olması gerekir. Yani şoklama hayvanı bayıltmalı fakat öldürmemelidir. Eğer hayvan henüz kesilmeden elektrik yüzünden ölürse murdar/leş hükmüne girer ve yenilmesi haram olur.

Kurban etinin bir parçası kesim ücreti olarak kasaba verilebilir mi?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Kurban etinin bir parçası kasaba kesim ücreti olarak verilemez. Çünkü verildiği taktirde, kurban ibadetini yerine getirmek için gerekli maddi külfetin bir kısmı bizzat ibadetin kendisi üzerinden karşılanmış olur. Hz. Ali'nin şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Rasulullah, develer kesilirken başında durmamı, derilerini ve sırtlarındaki çullarını paylaştırmamı emretti ve onlardan herhangi bir şeyi kasap ücreti olarak vermeyi bana yasakladı ve kasap ücretini biz kendimiz veririz" buyurdu. (Müslim, “Edahî”, 28). Dolayısıyla kurban etinin bir parçası kesim ücreti olarak kasaba verilemez.

Kurban kesim vakti ne zaman başlar ve biter?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Kurban kesim vakti, bayram namazı kılınan yerlerde bayram namazı kılındıktan sonra; bayram namazı kılınmayan yerlerde ise, fecirden (sabah namazı vakti girdikten ) sonra başlar. Hanefilere göre bayramın 3. günü akşamına kadar devam eder. Şafiilere göre ise 4. günü de kurban kesilebilir. Kurban bu süre içinde gece ve gündüz kurban kesilebilir. Ancak kurbanların gündüzleri kesilmesi uygundur. Bayramın birinci günü kesmek daha faziletlidir.

Kurban kestikten sonra namaz kılmak gerekir mi?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Esas olarak kurban namazı diye bir namaz yoktur. Bu namazın dinî bir gereklilik olduğu inancı veya kanaati yanlıştır. Ancak kişi nafile namaz kılınması mekruh olmayan bir vakitte, sebepli veya sebepsiz dilediği kadar nafile namaz kılabilir. Kurban kesen kişi de böyle bir ibadeti yapma imkânına kavuştuğu için Allah’ın verdiği nimete şükür olarak iki rekât nafile namaz kılabilir.

Şükür kurbanı ne demektir?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Bir kimse arzu ettiği bir amaca ulaşması veya bir nimete nail olması sebebiyle şükür kurbanı kesebilir. Ancak böyle bir nimeti elde eden kişinin, adakta bulunmadığı sürece, kurban kesmesi zorunlu değildir. Ayrıca Hanefî mezhebine göre temettü veya kıran haccı yapan kişilerin, aynı mevsimde hac ve umreyi beraberce yaptıkları için Harem bölgesinde kestikleri kurban da bir tür şükür kurbanıdır.

Kurban Kesmeyenler de Teşrik Tekbirleri Getirire bilir mi?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Bilindiği üzere, kurban bayramı, kamerî aylardan Zilhicce'nin onuncu günü başlar ve dört gün devam eder. Bayramın dört gününe, Arefe günü de ilâve edilince bu beş güne "Eyyam-ı Teşrik" denilir ki, farz namazların peşinden aldığımız " Tekbir Günleri" demektir. Bu tekbirlere de "Teşrik Tekbirleri" denir. Teşrik tekbiri şöyledir: "Allahu Ekber, Allahu Ekber, Lâ İlahe İllallâhu Vallâhu Ekber. Allâbu Ekber Velillâhil'hamd." Arefe gününün sabah namazından itibaren bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar yirmiüç vakit farz namazların peşinden, selâmdan sonra bu tekbiri bir defa getirmek Hanefi mezhebine göre vaciptir. Şafiilere göre ise sünnettir.

İster cemaatle, ister yalnız başına namaz kılan, kurban kesen veya kesmeyen, yolcu olan olmayan bu tekbirleri Hanefilere göre getirmesi vaciptir. Şafiilere göre ise sünnettir. Dolayısıyla ister vacip olsun isterse farz olsun herkes getirebilir. Getirmelidir de.

Kurban kesmek yerine sadaka vermekle bu ibadet yerine getirilmiş olur mu?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Mezheplerin çoğuna göre udhiyye kurbanının hükmü sünnettir. Hanefi fıkhında tercih edilen görüş ise, kurbanın vacip olduğudur. Ancak bir ibadetin farz olmayışı, onu ibadet olmaktan çıkarmayacağı gibi, şeklinin de değiştirilmesini gerektirmez. İbadetlerin; şekil, şart ve rükünleri olduğu gibi hikmetleri, amaçları ve teşri gerekçeleri de vardır. İbadetlerdeki bu özelliklerin birbirinden ayrı düşünülmesi mümkün değildir. Fıkhi hükmü ister vacip, ister sünnet olsun; kurban ibadeti ancak kurban olacak hayvan usulüne uygun olarak kesilerek yerine getirilebilir. Bedelini infak etmek suretiyle, kurban ibadeti yerine getirilmiş olmaz.

Allâh Teâlâ’nın rızasını kazanmak niyetiyle, karşılıksız olarak fakir ve muhtaçlara yardım etmek, iyilik ve ihsanda bulunmak da Müslüman’ın önemli vazifelerinden biridir. Zaruret derecesinde ihtiyaç içerisinde bulunan kimseye yardım etmek dinimizde bir görevdir. Ancak, bu iki ibadetin birbirinin alternatifi olarak sunulması doğru değildir.

Kurban ibadeti tarihi nerelere kadar gidiyor?

Doç. Dr. Mehmet Zeki Uyanık; Kurban hakkında önemli bir şeye daha dikkat çekmekte fayda var. Kurban ibadetinin tarihi insanlık tarihi kadar eski bir geçmişe dayanır. Hz. Adem’in çocuklarının adakları ile ilgili olarak bizlere ulaşmış olan bilgiler, kurban kesme ya da adak sunmanın ilk insanla başladığını göstermektedir.  “(Ey Habibim!) Onlara, Âdem’in iki oğlunun haberini gerçek olarak oku. Hani ikisi de birer kurban sunmuşlardı da, birinden kabul edilmiş, ötekinden kabul edilmemişti…” (el-Mâide, 5/27) ayeti buna işaret etmektedir.

Ayrıca şu âyet-i kerime de kurban kesmenin her ümmette var olduğunu gösteren bir delildir: “Her ümmet için, Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine ismini ansınlar diye bir ibadet (kurban kesme) yeri yaptık” (el-Hac, 22/34)