İnsanlık tarihinin acı olaylarından Çerkes sürgününün 161. Yılı

Tarihin en büyük trajedilerinden biri olarak kabul edilen Çerkes sürgünü, 161. yılında Türkiye’de ve dünyanın dört bir yanındaki Çerkesler tarafından gözyaşlarıyla anılıyor. Çarlık Rusyası’nın Karadeniz’e inme politikası kapsamında gerçekleştirdiği Çerkes sürgünü, insanlık tarihine kara bir leke olarak geçti. 21 Mayıs 1864 tarihinde başlayan ve yaklaşık bir buçuk milyon Çerkesin anavatanlarından koparılmasıyla sonuçlanan sürgünde, yüz binlerce insan açlık, salgın hastalıklar ve zorlu yol koşulları nedeniyle hayatını kaybetti.

308 yıl süren direniş

Kafkasya’da Rus Çarlığı ile yerli halklar arasında 1556’da başlayan savaşlar, 1864’e kadar tam 308 yıl sürdü. Ruslar, Kafkas Dağları'nın iç kesimlerine ilerledikçe Çerkesleri yok etti veya teslim olmaya zorladı. Teslim olanlar ya Çarlık ordusuna katılmaya ya da göç etmeye mecbur bırakıldı.

500 bini sürgün yolunda hayatını kaybetti

21 Mayıs 1864’ten itibaren başlayan zorunlu göçte, resmi olmayan verilere göre yaklaşık 1,5 milyon Çerkes Karadeniz kıyısındaki Anapa, Soçi, Gelincik ve Adler gibi limanlardan gemilere bindirilerek Osmanlı topraklarına sürgün edildi. Sürgün sırasında 500 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

Anadolu, Orta Doğu ve Kafkaslar’a dağıldılar

Hayatta kalabilen Çerkesler, Anadolu’da başta Samsun, Tokat, Düzce, Adapazarı, Yozgat ve Kocaeli olmak üzere birçok kente yerleştirildi. Bir kısmı ise Suriye ve Filistin gibi Orta Doğu ülkelerine göç etti. Osmanlı topraklarına ulaşamayanlar ise Kuban ve Laba nehirleri civarındaki Rus Kazak köylerine yerleştirildi. Türkiye'de yaşayan Çerkesler, her yıl 21 Mayıs’ta düzenlenen anma programlarıyla sürgün sırasında yaşamını yitiren atalarını anıyor. “Nart ateşi”nin yakıldığı ve “mezar taşı nöbeti”nin tutulduğu törenlerde “Sürgün Andı” okunarak tarihsel hafıza canlı tutuluyor.

Tarihin en acı olaylarından biri olarak değerlendirilen Çerkes sürgünü, sadece bir halkın değil, tüm insanlığın ortak vicdanında derin izler bırakmaya devam ediyor.