Gürer: Niğde’de don krizi, binlerce tarım işçisinin geleceğini tehlikeye attı
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Niğde Milletvekili ve TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Üyesi Ömer Fethi Gürer, 2025 yılı Nisan ayında meydana gelen don felaketinin etkilerinin halen sürdüğünü belirterek, iktidarın yaşanan afeti yeterince ciddiye almadığını söyledi. Zirai donun tarımsal üretimde büyük tahribatlara yol açtığını vurgulayan Gürer, “Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS) ve TARSİM sigortası kapsamında olsun ya da olmasın, tüm üreticilere destek verilmelidir. Zararlar geç açıklanıyor, çözüm gecikiyor. Oysa tarımda sürdürülebilirlik için acil müdahale şart” dedi.
“2025 Nisan’ında 2,5 saatte 10 derece düşen sıcaklık felaket yarattı”
CHP Niğde Milletvekili ve Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Üyesi Ömer Fethi Gürer, 2025 Nisan'ında yaşanan don felaketinde, meteorolojik kayıtların tutulmaya başladığı soğuk Nisan döneminden itibaren devam ettiğine dikkat çekerek şunları söyledi: Özellikle 10-15 Nisan arasında, sadece 2,5 saat içinde sıcaklık 10 derece düştü. Bu ani don olayı 36 veya önemli oranda gösterip, 61 ilde delara yol açtı. İklim değişiklikleri ile ani don, dolu, sel, kuraklık, ani ısıları ve farklılar, tarımla uğraşırken ve zor hayatta kalmaları planlıydı. Örnek olarak Niğde'de 600 bin tonluk elma üretiminin %95'i, yani yaklaşık 570 bin ton, don kaybedildi. Bu da yaklaşık 205 milyonluk bir ekonomik zarara karşılık geliyor. Tamamen 150 bin tonluk elma ticareti da bu kadar gelirimiz yoktu. Bahçeler üzerinden oluştuğu belirlendi. Bağ ve bahçelerde ise ÇKS dışı ürün kaybı ile bu oran daha yüksek olacak.”
Gürer, Niğde'de zirai donun yurt hedefi da gönderilen Ulukışla ilçesi Bolkar Dağları eteklerindeki kiraz ağaçlarını geciktirdiğini söyledi. Gürer: "Kirazda ülke çapında TÜİK sistemine göre %55,7 oranında ürün kaybı sağlanıyordu. Kayısıda ülke kayıp oranı %65,1, şeftalide %32, Antep fıstığında %54,6, fındıkta %27,4, üzümde %18,6, cevizde %27,7 ve limonda %20,9 gibi oranlarda ürün kaybı görülebiliyordu. Diğer ürünlerle bu varlığın varlığı ile problem çok çözülmüştü." dedi.
“Tarımsal don etkisi, ihracat ve tüketici fiyatlarını da etkileyecek”
CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, “Zirai don etkisi yalnız Niğde performansında dahi büyük kayıplar yaratacağı görülüyor. Niğde'de yalnız elma üreticisi 100 büyük işletmemizde 6 bin kişi istihdam ediliyor. Don nedeniyle işsiz kalma riskliyle karşı karşıya kalıyorlar. Her yıl 16 bine ulaşan tarım işçisi, elma bahçelerinde hasat öncesi, süreç, soğuk hava deposunda ihracat için ürün yetiştirmede çalışıyorlar. Ülke dağılımı on mevsimlik bakım, hasat ürün kaybı ile iş kaybı ve ile yurt dışında etkinleşiyor. Tüketici, stokların tükenmesi ile fiyat artışlarından etkilenecek ve ithalatın gelmesinde fiyatların dengelenmesi sorunu yaratacak. Niğde, Türkiye'nin en önemli elma ve kiraz üretimlerinden biridir. İlimizde yaklaşık 250 bin dekar alanda elma bahçeleri bulunmaktadır ve yıllık ortalama 600 bin ton üretim yapılmaktadır. Zirai don etkisi ile 570 bin ton üretim kaybı öngörülüyor. Elma üretmek, Türkiye'nin toplam elma üretiminin yaklaşık %12,6'sını oluşturuyor. Misket elma ağacında ilk sıradadır. Önemli bir ihracat merkezidir. Elma gibi kirazda da büyük bir vardır. Ceviz ağaçlarının dalları kurumuştur. Bahçelerde kayısı, şeftali, erik bu yıl yok denecek boyutlarıdır. Ceviz için %27,7 oranında kaybolma öngörülmesine rağmen, çok sayıda ağacın donması ile kurumasının yaratacağı sorun dahi hesaplanarak oluşan zararlar değerlendirilmelidir” dedi.
“Tarımsal kayıplar ekonomik ve psikolojik travmaları tetikliyor”
Ömer Fethi Gürer, “Bu afet, kırılım gelir düzeyindeki ani dağılımları, oranları ve sosyal dışlanma risklerini beraberinde getiriyor. Kadınlar ve yetenekleri üzerinde orantısız etkiler yaratırken, psikolojik travmalar, umutsuzluk ve tükenmişlik döngüsü. Ayrıca, sosyal dayanaklı zayıflıyor, doğum ve kırgınlık hızlı riski artıyor. Üretici, ürün ve gelir kaybı yanında geçici kayıp, kalıcı kayıplar, istihdam kaybı, zirai girdiler (ilaç, gübre) bayileri kayıp ve iş kırılması, kır gelir düzeyinde ciddi düşüşler, sosyal ve psikolojik etkiler, kadın ve genç işsizliği ile aile bütçesine olumsuz etkiler, dökülme ve üretimsizlikle ortaya çıkıyor ve kırılandan kopuş, müşterinin iklim değişimisi ile yatırımdan uzaklaşması, soğuk hava depoları, servisler ve nakliye hizmetlerie ile ihracat kaybı-ithalat miktarın artması, yurt dışı pazarlama kayıpları ile borç ödemeleri dahil çok genel kapsamlı ortaya çıkan bir süreç oluşur” şeklinde konuştu.
“Don afeti için kanun teklifi verilmeli”
Ömer Fethi Gürer, zirai don olayının yaşanıp geçmediğine işaret ederek şunları söyledi: "Don etkisinin ağır tıslandığı sistemler, afet bölgesinin ilan edilmemesi büyük bir eksikliktir. Çiftçilerin borçları faizsiz veya düşük faizle en az üç yıl ertelenmeli, yeniden yapılandırılmalı ve bu konuda Meclis'e uygun kanun teklif önerisi. Primi artırılmalıdır. İşsiz kalan tarım işçileri kamuda geçici olarak çalıştırılmalıdır. Sosyal ve psikolojik destek programları uygulanmaya alınmalıdır. İklim risklerine dayanıklı tarım modelleri geliştirilmelidir. Tarımsal afetler için ayrı bir bütçe oluşturulmalıdır. Zirai don ile çiftçi, üretici, esnaf, işçi, ihracatçı ve gezida süreç boyunca çok yönlü zarar gördür. Yalnız meyveden ibaret bir kayıp değil, ülke ekonomisini doğrudan mevcut bu afet için iktidar, başta zararlar olmak üzere daha etkili şekilde tedavi edilir. Üretim sürdürülebilirliği ve tarımın geleceği için acil ve kapsamlı destek takviyesi sağlanır. Zirai don vup geçmedi. Etkisi ağırlaşması görülebilir. Zirai don ile sosyal artışların yaşanmaması için acil artışlar." sayıları tamamlandı.
